โครงการเกษตรทฤษฎีใหม่ห้วยใหญ่ (วังแขม) อันเนื่องมาจากพระราชดำริ
จังหวัดลพบุรี

พระราชดำรที่ตั้งโครงการ วัตถุประสงค์โครงการ

ลักษณะโครงการ ผู้ได้รับประโยชน์ ผลการดำเนินงานและกิจกรรมโครงการ

ความสำเร็จของโครงการ ประมวลภาพโครงการ

   
พระราชดำริ : พระบาทสมเด็จพระเจ้าอยู่หัว
 
แนวพระราชดำริ :

โครงการห้วยใหญ่วังแขม (เกษตรทฤษฎีใหม่ตามแนวพระราชดำริ) อำเภอสระโบสถ์ จังหวัดลพบุรี เกิดขึ้นจากราษฎรในเขตพื้นที่ตำบลมหาโพธิ์ ตำบลสระโบสถ์และตำบลใกล้เคียงอำเภอสระโบสถ์ จังหวัดลพบุรี ได้รับความเดือดร้อนเพราะขาดแคลนน้ำทำนา เนื่องจากฝายที่สร้างไว้เดิมชำรุดและอยู่ในสภาพที่ไม่สามารถซ่อมแซมให้ดีได้ กรมชลประทานจึงได้ดำเนินการก่อสร้างใหม่เป็นฝายถาวร (ฝายวังแขม) โดยเริ่มก่อสร้างในปี 2519 แล้วเสร็จปี 2520 ฝายวังแขมรับน้ำได้ดีในช่วงฤดูฝน แต่ในฤดูแล้ง น้ำจะน้อยมากไม่เพียงพอต่อความต้องการ

นายนิยม วรปัญญา สมาชิกสภาผู้แทนราษฎรจังหวัดลพบุรี มีหนังสือกราบบังคมทูลขอพระราชทานพระมหากรุณาเพื่อช่วยเหลือการพัฒนาแหล่งน้ำโดยนำโครงการก่อสร้างอ่างเก็บน้ำห้วยใหญ่วังแขม ตำบลมหาโพธิ์ อำเภอสระโบสถ์ จังหวัดลพบุรี เข้าเป็นโครงการอันเนื่องมาจากพระราชดำริ ซึ่งสำนักงานคณะกรรมการพิเศษเพื่อประสานงานโครงการอันเนื่องมาจากพระราชดำริ (สำนักงาน กปร.) ได้สรุปข้อเท็จจริงว่า พื้นที่ก่อสร้างอยู่ในเขตที่สาธารณประโยชน์ และกรมชลประทานมีแผนงานก่อสร้างในปีงบประมาณ 2540-2542 ไว้แล้ว หากโครงการฯ ดังกล่าวแล้วเสร็จจะทำให้เกษตรกรสามารถประกอบอาชีพได้ทั้งในฤดูฝนและฤดูแล้ง

ทั้งนี้ สำนักราชเลขาธิการ ได้มีหนังสือที่ รล 0005/5102 ลงวันที่ 3 พฤษภาคม 2541 ถึงสำนักงาน กปร. สรุปได้ว่า ได้นำความกราบบังคมทูลพระกรุณาทราบฝ่าละอองธุลีพระบาทแล้ว มีพระราชดำริว่าเป็นโครงการที่น่าสนับสนุน โดยมีข้อพิจารณาว่า
1. ผู้ที่บุกรุกในเขตโครงการจะไม่ได้รับการชดเชย หรือเอกชนจะให้มีการชดเชยไม่ใช้เงินงบประมาณแผ่นดิน
2. ระบบต้องใช้ระบบของฝายก่อน
3. ในพื้นที่ทำประโยชน์จะต้องส่งเสริมระบบทฤษฎีใหม่
4. ในอนาคตต้องขยายพื้นที่รับประโยชน์

 
 
ที่ตั้งของโครงการ :

ตำบลมหาโพธิ์ อำเภอสระโบสถ์ จังหวัดลพบุรี 

   
วัตถุประสงค์

เสำนักงาน กปร. ได้ประสานงานกับจังหวัดลพบุรี และหน่วยงานที่เกี่ยวข้องเพื่อดำเนินการสนองพระราชดำริ ทั้ง 4 ประการ โดยได้ดำเนินงานอย่างต่อเนื่องจนถึงปัจจุบัน ซึ่งผลการดำเนินงานได้ประสบความสำเร็จแล้วในระดับหนึ่ง ฉะนั้น เพื่อให้การดำเนินงานในระยะต่อไปสามารถสนองพระราชดำริ ได้ครบถ้วนสมบูรณ์ และเกิดประสิทธิภาพอย่างแท้จริง สำนักงาน กปร. จึงได้ดำเนินการประเมินผลขึ้นโดยมีวัตถุประสงค์ ดังนี้
1. เพื่อศึกษาถึงผลการดำเนินงานและความก้าวหน้าในการดำเนินงานของโครงการฯ
2. เพื่อศึกษาผลกระทบของโครงการฯที่มีต่อประชาชนในระดับครัวเรือน
3. เพื่อศึกษาการมีส่วนร่วมของประชาชนที่ได้รับประโยชน์จากโครงการฯ
4. เพื่อศึกษาปัญหา อุปสรรคในการดำเนินงานของโครงการ ฯ

   
หน่วยงานผู้ดำเนินงาน /หน่วยงานที่เกี่ยวข้อง :

1. กรมชลประทาน โครงการชลประทานลพบุรี
2. สำนักงานคณะกรรมการพิเศษเพื่อประสานงานโครงการอันเนื่องมาจากพระราชดำริ (สำนักงาน กปร.)

 

ลักษณะโครงการ :

กรมชลประทานได้ดำเนินการก่อสร้างอ่างเก็บน้ำห้วยใหญ่ (วังแขม) อันเนื่องมาจากพระราชดำริแล้วเสร็จในปี 2547 สามารถเก็บกักน้ำได้ 12 ล้านลูกบาศก์เมตร สำหรับระบบส่งน้ำนั้น อยู่ระหว่างการก่อสร้าง อีกทั้งได้ดำเนินการขุดสระเก็บน้ำในระบบแปลงเกษตรกรรมของราษฎร จำนวน 61 สระ

นอกจากนี้ โครงการชลประทานลพบุรียังได้ดำเนินการจัดตั้งกลุ่มผู้ใช้น้ำในเขตโครงการห้วยใหญ่ (วังแขม) จำนวน 4 กลุ่ม รวมพื้นที่ 9,525 ไร่ มีจำนวนสมาชิก 489 รายซึ่งกลุ่มผู้ใช้น้ำมีความเข้มแข็งอย่างดี ทั้งนี้ การดำเนินงานสนองพระราชดำริ โครงการห้วยใหญ่วังแขมฯ ได้มีการประสาน การแต่งตั้งหน่วยงานและดำเนินกิจกรรมสนองพระราชดำริมีความครบถ้วน สอดคล้องและประสบความสำเร็จตามแนวพระราชดำริในระดับหนึ่งแล้ว ได้แก่
1. แต่งตั้งคณะกรรมการโครงการอันเนื่องมาจากพระราชดำริเกษตรทฤษฎีใหม่ ในพื้นที่โครงการชลประทานห้วยใหญ่วังแขม ระดับจังหวัด จำนวน 17 คน เช่น เกษตรและสหกรณ์จังหวัดลพบุรี เกษตรจังหวัดลพบุรี ปศุสัตว์จังหวัดลพบุรี ประมงจังหวัดลพบุรี หัวหน้าโครงการชลประทานจังหวัดลพบุรี ฯลฯ โดยเกษตรและสหกรณ์จังหวัด เป็นประธานกรรมการ หัวหน้าฝ่ายแผนงานพัฒนาการเกษตร สำนักงานเกษตรและสหกรณ์จังหวัดลพบุรี เป็นกรรมการและเลขานุการและคณะทำงานโครงการฯ ระดับอำเภอประกอบด้วยผู้แทนจากส่วนราชการที่เกี่ยวข้องในระดับอำเภอ เป็นผู้ปฏิบัติจำนวน 11 คน เช่น ผู้แทนสำนักงานปศุสัตว์จังหวัดลพบุรี ผู้แทนสำนักงานประมงจังหวัดลพบุรี ผู้แทนโครงการชลประทานจังหวัดลพบุรี ฯลฯ โดยนายอำเภอ เป็นประธานคณะทำงาน เกษตรอำเภอสระโบสถ์เป็นคณะทำงานและเลขานุการ
2. การดำเนินงานมีความสอดคล้องกับแนวพระราชดำริ คือ
1) ในระยะแรกเป็นภารกิจในการซ่อมแซมฝายวังแขม ซึ่งดำเนินการแล้วเสร็จ และสามารถรับน้ำได้ดีในช่วงฤดูฝน
2) ก่อสร้างอ่างเก็บน้ำห้วยใหญ่วังแขม มีความจุของอ่างฯ ที่ระดับเก็บกัก 12,000,000 ลูกบาศก์เมตร แล้วเสร็จ ซึ่งในปี 2548 ได้เริ่มส่งน้ำโดยการปล่อยน้ำไปตามลำห้วยใหญ่ มายังฝายวังแขมและผ่านไปตามแนวเหมืองธรรมชาติ เพื่อให้ราษฎรในเขตพื้นที่ตำบลสระโบสถ์ ตำบลมหาโพธิ์ และตำบลนิยมชัย ประมาณ 7,000 ไร่ ได้มีแหล่งน้ำไว้ใช้สำหรับการอุปโภค – บริโภค และทำเกษตรกรรม โดยการใช้น้ำจากระบบของฝายก่อน และก่อสร้างระบบส่งน้ำเป็นคลองดาดคอนกรีตฝั่งซ้าย-ขวา จำนวนทั้งสิ้น 7 สาย รวมความยาว 27.1 กิโลเมตร จะก่อสร้างแล้วเสร็จในปี 2553 จะสามารถส่งน้ำได้ครอบคลุมพื้นที่รับประโยชน์ ประมาณ 23,700 ไร่
3) กิจกรรมส่งเสริมการทำเกษตรกรรมตามแนวทฤษฎีใหม่ โดยการการขุดสระน้ำและการสนับสนุนปัจจัยการผลิตให้แก่เกษตรกร ในช่วงปี 2545-2547 จำนวน 61 ราย


ผู้ได้รับประโยชน์ : ราษฎรในพื้นที่ตำบลมหาโพธิ์ อำเภอสระโบสถ์ จังหวัดลพบุรี และบริเวณรอบๆ โครงการ

ผลการดำเนินงานและกิจกรรมโครงการ :

การดำเนินงานภายหลังการก่อสร้างอ่างเก็บห้วยใหญ่ในช่วงปี 2548 – ปัจจุบัน ส่วนใหญ่เป็นงานด้านการพัฒนาอาชีพเกษตร เป็นกิจกรรมที่ใช้แนวทางในการดำเนินงานตามนโยบายและแผนงานของหน่วยงานต้นสังกัด และใช้งบประมาณปกติ ซึ่งได้ดำเนินการไปแล้วในลักษณะของการดำเนินกิจกรรมทั่ว ๆ ไปของอำเภอสระโบสถ์ ไม่มุ่งเฉพาะพื้นที่ใดพื้นที่หนึ่ง ขาดการกำหนดจุดมุ่งหมายและเป้าหมายของแต่ละกิจกรรมตลอดในการดำเนินงานร่วมกัน ทำให้ทราบเฉพาะผลการดำเนินงาน แต่ไม่สามารถชี้ได้ว่าโครงการหรือกิจกรรมนั้น ๆ บรรลุเป้าหมายตามแนวพระราชดำริหรือไม่ เนื่องจากโครงการฯ ยังไม่มีการการจัดทำแผนปฏิบัติงานหรือแผนแม่บทในเชิงบูรณาการ จึงทำให้หน่วยงานที่เกี่ยวข้องไม่ได้จัดเป็นภารกิจหลัก ประกอบกับการก่อสร้างระบบส่งน้ำยังไม่แล้วเสร็จ การต่อยอดขยายผลในด้านการพัฒนาอาชีพในเชิงบูรณาการจึงมีความต่อเนื่องไม่มากนัก ซึ่งผลการดำเนินงาน สรุปดังนี้
1. เป็นแหล่งเก็บกักน้ำสำหรับอุปโภคบริโภค และทำการเกษตร โดยมีพื้นที่รับประโยชน์ จำนวน 7,000 ไร่
2. เกษตรกรผู้เข้าร่วมโครงการฯ จำนวน 61 ราย มีแหล่งน้ำสำหรับการเกษตรของตนเอง สามารถทำการเกษตรได้ตลอดปี ทำให้มีผลผลิตและรายได้เพิ่มขึ้น
3. ส่งเสริมให้เกษตรกรสามารถดำรงชีวิตตามแนวปรัชญาเศรษฐกิจพอเพียง

 

ความสำเร็จของโครงการ :

โครงการห้วยใหญ่วังแขม (เกษตรทฤษฎีใหม่ตามแนวพระราชดำริ) อำเภอสระโบสถ์ จังหวัดลพบุรี เป็นโครงการที่พระบาทสมเด็จพระเจ้าอยู่หัว ได้พระราชทานพระมหากรุณารับเป็นโครงการอันเนื่องมาจากพระราชดำริ ตั้งแต่ปี 2541 เพื่อช่วยเหลือราษฎร ในพื้นที่ตำบลมหาโพธิ์ ตำบลสระโบสถ์ และตำบลใกล้เคียงของอำเภอสระโบสถ์ จังหวัดลพบุรี ที่ประสบความเดือดร้อนจากการขาดแคลนน้ำเพื่อการเกษตรกรรม ภายใต้ความร่วมมือระหว่างกรมชลประทาน สำนักงานเกษตรและสหกรณ์จังหวัดลพบุรี และหน่วยงานที่เกี่ยวข้องในจังหวัดลพบุรี โดยมีสำนักงาน กปร. เป็นแกนกลางประสานการดำเนินงานสนองพระราชดำริมาตั้งแต่ ปี 2541 จนถึงปัจจุบัน

โดยการดำเนินงานของโครงการห้วยใหญ่วังแขมฯ ได้ช่วยให้ประชาชนในเขตพื้นที่โครงการฯ มีความเป็นอยู่ที่ดีขึ้นกว่าเดิม จากการมีอ่างเก็บน้ำห้วยใหญ่วังแขม ถึงแม้ราษฎรส่วนใหญ่ยังนิยมปลูกพืชเชิงเดี่ยว แต่ราษฎรได้รับผลผลิตมากขึ้นกว่าเดิม ประกอบกับปัจจุบันราคาผลิตของข้าว และอ้อยมีราคาดี มีการดูแลสุขภาพที่ทั่วถึงจากสถาบันของรัฐ มีน้ำดื่มน้ำใช้ที่พอเพียง มีที่ดินทำกิน และที่อยู่อาศัยเป็นกรรมสิทธิ์ของตนเอง รวมทั้งประชาชนได้รับการศึกษาทั่วถึง โดยส่วนใหญ่จบการศึกษาภาคบังคับ และอื่น ๆ ได้แก่ จบชั้นมัธยมศึกษาตอนต้น ตอนปลาย และปริญญาตรี แต่จะมีผู้ที่ไม่เคยเรียนหนังสืออยู่บ้าง ร้อยละ 4.3 ซึ่งเป็นผู้สูงอายุแล้ว ประชาชนแต่ละครัวเรือนให้ความสำคัญกับการรวมกลุ่มเพื่อการออมทรัพย์ รวมทั้งมีการช่วยเหลือกันในชุมชน เช่นยังมีการลงแขกช่วยเหลือเอาแรงกัน มีการปรึกษาหารือผู้นำชุมชนและเพื่อนบ้านในยามที่มีปัญหาซึ่งแสดงให้เห็นถึงความรัก และความสามัคคีในหมู่บ้าน

 
   


ที่มาของข้อมูล :
1. ฐานข้อมูลโครงการอันเนื่องมาจากพระราชดำริ
2. สำนักราชเลขาธิการ
3. กรมราชองครักษ์ สวนจิตรลดา

ที่อยู่...กรมราชองครักษ์ สวนจิตรลดา ถ.ราชวิถี เขตดุสิต กทม. 10303 โทร. 0 2283 2700 แฟกซ์ 0 2283 2712 e-Mail : Webmaster@radc.go.th

 



Copyright 2010 - Office of The Royal Development Projects Board. All rights reserved.