โครงการ “รักษ์น้ำเพื่อพระแม่ของแผ่นดิน” ลุ่มน้ำคำ
จังหวัดเชียงราย

พระราชดำรที่ตั้งโครงการ วัตถุประสงค์โครงการ

ลักษณะโครงการ ผู้ได้รับประโยชน์ ผลการดำเนินงานและกิจกรรมโครงการ

ความสำเร็จของโครงการ ประมวลภาพโครงการ

   
พระราชดำริ : สมเด็จพระนางเจ้าฯ พระบรมราชินีนาถ
 
แนวพระราชดำริ :

เมื่อวันที่ 14 มกราคม 2546 สมเด็จนางเจ้าฯ พระบรมราชินีนาถ ได้ทรงเชิญแม่ทัพภาคที่ 3, ผู้ว่าราชการจังหวัดเชียงราย, เจ้าหน้าที่กรมชลประทาน, เจ้าหน้าที่กรมวิชาการ, เจ้าหน้าที่กรมอุทยานสัตว์ป่าและพันธุ์พืช, ผู้บังคับการจังหวัดทหารบกเชียงราย ตลอดจนส่วนราชการที่เกี่ยวข้อง มาร่วมประชุมเพื่อแก้ไขปัญหาด้านการบุกรุกทำลายป่าไม้ ซึ่งที่ประชุมมีความเห็นว่าบริเวณบ้านห้วยหยวก(เก่า) เป็นที่อยู่อาศัยและที่ทำกินของชาวบ้านเผ่าอาข่า สภาพทั่วไปปกคลุมด้วยป่าเบญจพรรณ ส่วนบริเวณหุบเขาเป็นสังคมป่าดงดิบร่องห้วย เมื่อราษฎรเข้าไปใช้ประโยชน์โดยปราศจากการควบคุม มีการรบกวนระบบนิเวศน์ ป่าไม้จึงทำให้ต้นน้ำขาดความอุดมสมบูรณ์ และเสื่อมโทรมลง

สมเด็จนางเจ้าฯ พระบรมราชินีนาถทรงมีพระราชดำริให้จัดตั้งสถานีพัฒนาการเกษตรที่สูงขึ้น ณ บ้านห้วยหยวกป่าโซ พิกัด NC 587387 หมู่ที่ 9 ตำบลแม่สลองใน อำเภอแม่ฟ้าหลวง จังหวัดเชียงรายขึ้น โดยประสงค์ให้พสกนิกรที่อาศัยอยู่บนพื้นที่สูงได้รับการพัฒนาอาชีพและตระหนักถึงความสำคัญของต้นไม้ แหล่งน้ำ และดิน ให้เป็นผู้สืบทอดเจตนารมณ์ ในการอนุรักษ์และฟื้นฟูป่าไม้ ซึ่งเป็นแหล่งต้นน้ำลำธาร และสามารถดำรงชีวิตอยู่กับป่าได้อย่างเหมาะสมและยั่งยืน เพื่อสนองพระราชเสาวนีย์ของสมเด็จพระนางเจ้าสิริกิติ์ พระบรมราชินีนาถ หน่วยงานที่เกี่ยวข้องจึงได้ร่วมกันจัดทำ โครงการ “รักษ์น้ำเพื่อพระแม่ของแผ่นดิน” ณ บ้านห้วยหยวกป่าโซขึ้น โดยนำภารกิจของหน่วยงานต่างๆ ที่ดำเนินการในสถานีพัฒนาการเกษตรที่สูงตามพระราชดำริที่มีอยู่เดิมขยายผลสู่หมู่บ้านใกล้เคียง 4 หมู่บ้าน ประกอบด้วย หมู่บ้านหลัก คือ บ้านห้วยหยวกป่าโซ (ห้วยหยวก ห้วยหยวกกลาง มโนสุจริต) และหมู่บ้านบริวาร ได้แก่ บ้านป่าแอ บ้านห้วยหมาก บ้านเล่าลิ่ว (ลีซอใหม่)

 
 
ที่ตั้งของโครงการ :

บ้านห้วยหยวกป่าโซ หมู่ที่ 9 ตำบลแม่สลองใน อำเภอแม่ฟ้าหลวง จังหวัดเชียงราย

   
วัตถุประสงค์

1. เพื่อสนองพระราชดำริสมเด็จนางเจ้าฯ พระบรมราชินีนาถในการช่วยเหลือราษฎรในท้องถิ่นให้มีคุณภาพชีวิตที่ดีขึ้น
2. เพื่อให้ราษฎรสามารถเรียนรู้และนำหลักวิชาการจัดการเกษตรแบบครบวงจรไปใช้ในการประกอบอาชีพได้
3. เพื่ออนุรักษ์และฟื้นฟูทรัพยากรธรรมชาติและสิ่งแวดล้อมให้กลับคืนสู่สภาพที่สมบูรณ์ 4. ช่วยสนับสนุนรัฐบาลในการจัดระเบียบพื้นที่ชายแดนให้ชุ่มชื้นมีความเข้มแข็งและสกัดกั้นการแพร่ระบาดของยาเสพติดจากนอกประเทศ
5. เพื่อแก้ไขปัญหาความมั่นคงตามแนวชายแดนระหว่างประเทศ
6. เพื่อแนะนำความรู้เกี่ยวกับการใช้ประโยชน์ที่ดินบนพื้นที่สูงอย่างถูกต้องตามหลักวิชาการรักษาดิน รักษาน้ำ สำหรับการเกษตร
7. เพื่อแนะนำความรู้เรื่องการปรับปรุงบำรุงดินก่อนการปลูกพืชชนิดต่าง ๆ
8. เพื่อแนะนำและส่งเสริมให้การเกษตรในพื้นที่โครงการมีความสุขและสามารถแนะนำเกษตรกรในเขตพื้นที่ใกล้เคียงโครงการให้ใช้ประโยชน์ที่ดินอย่างยั่งยืนและเกิดประโยชน์สูงสุดต่อไป

   
หน่วยงานผู้ดำเนินงาน /หน่วยงานที่เกี่ยวข้อง : 1. หน่วยพัฒนาที่ดินที่ 7 สถานีพัฒนาที่ดินเชียงราย
2. กรมชลประทาน
3. กรมพัฒนาที่ดิน
4. กรมส่งเสริมสหกรณ์
5. กรมส่งเสริมการเกษตร
6. กรมวิชาการเกษตร
7. กรมปศุสัตว์
8. กรมประมง 
 

ลักษณะโครงการ :

ในปีงบประมาณ พ.ศ. 2553 หน่วยงานที่เกี่ยวข้องได้ร่วมกันวางแผนบูรณาการ โครงการ “รักษ์น้ำเพื่อพระแม่ของแผ่นดิน” ลุ่มน้ำคำ ให้ทำงานครอบคลุมทุกหมู่บ้านเป้าหมาย ประกอบด้วย หมู่ที่ 9 บ้านห้วยหยวกป่าโซ หมู่ที่ 14 บ้านเล่าลิ่ว หมู่ที่ 18 บ้านห้วยหยวก และหมู่ที่ 21 บ้านป่าแอ รวมถึงดำเนินการในหมู่บ้านใกล้เคียงอื่นๆ เช่น บ้านเทิดไทย บ้านเสาะใสป่าแอ บ้านอาโต่ บ้านห้วยโป่งไคร  เพื่อให้บรรลุเป้าหมายตรงตามวัตถุประสงค์ สามารถแก้ไขปัญหาในพื้นที่ได้อย่างเป็นรูปธรรม คณะทำงาน โครงการ “รักษ์น้ำเพื่อพระแม่ของแผ่นดิน” ลุ่มน้ำคำ จังหวัดเชียงราย ได้ดำเนินงานในกิจกรรม 4 ด้าน ดังนี้ คือ
1. งานด้านการพัฒนาคุณภาพชีวิตของราษฎร
2. งานด้านการอนุรักษ์ทรัพยากรธรรมชาติและสิ่งแวดล้อม
3. งานด้านการเสริมสร้างความมั่นคง และป้องกันปราบปรามปัญหายาเสพติด
4. งานด้านการพัฒนาสถานีฯ ให้เป็นแหล่งท่องเที่ยว และห้องสมุดที่มีชีวิต


ผู้ได้รับประโยชน์ : ีราษฎรหมู่บ้านห้วยหยวกป่าโซ หมู่ที่ 9 ตำบลแม่สลองใน อำเภอแม่ฟ้าหลวง จังหวัดเชียงราย และราษฎรในพื้นที่ใกล้เคียง

ผลการดำเนินงานและกิจกรรมโครงการ :

กระทรวงเกษตรและสหกรณ์ ได้จัดทำโครงการนำร่องขยายผลจากโครงการอันเนื่องมาจากพระราชดำริ โครงการ “รักษ์น้ำเพื่อพระแม่ของแผ่นดิน” พื้นที่ลุ่มน้ำคำ บ้านห้วยหยวกป่าโซ หมู่ที่ 9 ตำบลแม่สลองใน อำเภอแม่ฟ้าหลวง จังหวัดเชียงราย ในพื้นที่กองทัพภาคที่ 3 จำนวน 5แห่ง ดังกล่าว โดยให้กรมชลประทาน กรมพัฒนาที่ดิน กรมส่งเสริมสหกรณ์ กรมส่งเสริมการเกษตร กรมวิชาการเกษตร กรมปศุสัตว์ และกรมประมงไปสำรวจพื้นที่ทั้ง 5 แห่ง เพื่อจัดทำแผนงาน/โครงการปี 2549-2553 เสนอคณะกรรมการบริหารและกำกับดูแลโครงการ “รักษ์น้ำเพื่อพระแม่ของแผ่นดิน” พิจารณาโดยด่วนรวมทั้ง ปฏิบัติงานตามภาระหน้าที่ เพื่อสนองพระราชเสาวนีย์ในพื้นที่กองทัพภาคที่ 3 รวม 5 แห่ง คือ
1. โครงการสถานีพัฒนาการเกษตรที่สูงตามพระราชดำริ ดอยอมพาย อำเภอแม่แจ่ม จังหวัดเชียงใหม่
2. โครงการจัดตั้งหมู่บ้านชาวไทยภูเขาตามพระราชเสาวนีย์ บ้านปางคอง อำเภอปางมะผ้า จังหวัดแม่ฮ่องสอน
3. โครงการสถานีพัฒนาการเกษตรที่สูงตามพระราชดำริบ้านห้วยหยวกป่าโซ อำเภอแม่ฟ้าหลวง จังหวัดเชียงราย
4. โครงการสถานีพัฒนาการเกษตรที่สูงตามพระราชดำริบ้านสะจุก-สะเกี้ยง อำเภอเฉลิมพระเกียรติ จังหวัดน่าน
5. โครงการสถานีพัฒนาการเกษตรที่สูงตามพระราชดำริ ภูขัดภูเมี่ยง ภูสอยดาว อำเภอชาติตระการ จังหวัดพิษณุโลก
และเมื่อวันที่ 7-8 เมษายน 2549 ได้ออกสำรวจสภาพพื้นที่ของป่าไม้จากเฮลิคอปเตอร์จากจังหวัดเชียงใหม่ถึงจังหวัดแม่ฮ่องสอน และได้ตรวจเยี่ยมการปฏิบัติงานของเจ้าหน้าที่ที่โครงการจัดตั้งหมู่บ้านชาวไทยภูเขาตามพระราชเสาวนีย์ บ้านปางคองและบ้านคอยดู อำเภอปางมะผ้า จังหวัดแม่ฮ่องสอน รวมทั้งได้พบกับผู้ใหญ่บ้านและราษฎร พบสภาพปัญหาและแนวทางการแก้ไข ดังนี้
1. ราษฎรต้องการให้หน่วยงานราชการส่งเสริมทางการเกษตรที่สามารถสร้างรายได้อย่างยั่งยืน ทั้งด้าน พืช ปศุสัตว์ ประมง และการอนุรักษ์ดิน
2. ในเขตพื้นที่ขาดแคลนน้ำอุปโภคบริโภคและน้ำเพื่อการเกษตรในฤดูแล้ง
โดยปีงบประมาณ 2550-2554 ให้หน่วยงานทั้ง 7 กรม ขอตั้งงบประมาณปกติจากการเข้าสนับสนุน และโครงการ “รักษ์น้ำเพื่อพระแม่ของแผ่นดิน” พื้นที่ลุ่มน้ำคำ (บ้านห้วยหยวกป่าโซ หมู่ที่ 9 ตำบลแม่สลองใน อำเภอแม่ฟ้าหลวง จังหวัดเชียงราย) เป็นหนึ่งในโครงการดังกล่าว

สถานีพัฒนาที่ดินเชียงราย ซึ่งเป็นหน่วยงานในสังกัดกรมพัฒนาที่ดิน กระทรวงเกษตรและสหกรณ์ได้ดำเนินการสนับสนุนนโยบายของรัฐบาลในการบริหารจัดการทรัพยากร ธรรมชาติให้ได้ประโยชน์อย่างคุ้มค่าและยั่งยืน ตลอดจนการฟื้นฟูและเร่งแก้ไขปัญหาทรัพยากรธรรมชาติและสิ่งแวดล้อม ดังนั้น สถานีพัฒนาที่ดินจึงได้ดำเนินการจัดทำโครงการรักษ์น้ำเพื่อพระแม่ของแผ่นดินและส่งเสริมให้เกษตรกรหันมาใช้สารอินทรีย์ทดแทนสารเคมีลดปัญหาสารพิษตกค้างในผลผลิตและทรัพยากรดิน อีกทั้งช่วยเพิ่มผลผลิตและรายได้ให้แก่เกษตรอย่างยั่งยืน  

 

ความสำเร็จของโครงการ :

ส่วนราชการที่เกี่ยวข้องได้จัดทำแผนการปฏิบัติงานและงบประมาณสนับสนุนโครงการส่งเสริมอาชีพ ประกอบด้วย โครงการชลประทานเชียงราย สำนักชลประทานที่ 2 กรมชลประทาน เข้ามาดำเนินการจัดหาน้ำ เพื่อใช้ในการทำการเกษตรในแปลงทดลองเกษตร และจัดหาน้ำให้แก่ราษฎรเพื่อการอุปโภคบริโภค และการประกอบอาชีพเกษตรกรรม สถานีพัฒนาที่ดินเชียงราย เข้ามาดำเนินการขุดคันคูรับน้ำรอบเขา และคันดินแบบต่อเนื่อง เพื่อรักษาหน้าดินให้อยู่กับที่ ศูนย์วิจัยพืชสวนเชียงราย กรมวิชาการเกษตร เข้ามาทำแปลงตัวอย่างการปลูกพืชผัก ไม้ผล และพืชสมุนไพร 

ศูนย์ส่งเสริมเกษตรที่สูงจังหวัดเชียงราย กรมส่งเสริมการเกษตร เข้ามาส่งเสริม จัดอบรม ให้ความรู้แก่เกษตรกรถึงวิธีการทำการเกษตรบนพื้นที่สูง เพื่อให้ได้ผลผลิตต่อเนื่อง ยั่งยืน และไม่ทำลายสิ่งแวดล้อม สำนักงานปศุสัตว์จังหวัดเชียงราย กรมปศุสัตว์ สำนักงานประมงจังหวัดเชียงราย สถานีประมงน้ำจืดจังหวัดเชียงราย กรมประมง ศูนย์ฝึกและพัฒนาอาชีพราษฎรไทยบริเวณชายแดน จังหวัดเชียงราย ศูนย์การศึกษานอกระบบและการศึกษาตามอัธยาศัย อำเภอแม่ฟ้าหลวงและองค์การบริหารส่วนตำบลในพื้นที่ เข้ามาให้ความรู้ ความเข้าใจ และเสริมสร้างทักษะในการประกอบอาชีพ มุ่งหวังให้ราษฎรมีอาหารโปรตีนบริโภคในครัวเรือนอย่างเพียงพอตลอดปี ซึ่งหมายถึงความมั่นคงทางอาหารของราษฎรได้กินดีอยู่ดี ไม่ต้องดิ้นรนแสวงหาอาหารเพื่อการบริโภคโดยการทำลายทรัพยากรธรรมชาติ ตลอดจนส่งเสริมให้ราษฎรใช้ภูมิปัญญาท้องถิ่น เพื่อการอนุรักษ์ทรัพยากรในพื้นที่ เพื่อการใช้ประโยชน์อย่างยั่งยืน และสร้างสรรค์ผลงานเป็นผลิตภัณฑ์จำหน่ายสร้างรายได้ให้แก่ครัวเรือน 

ศูนย์วิจัยข้าวเชียงราย กรมการข้าว เข้ามาส่งเสริมให้ความรู้การใส่ปุ๋ยเคมีตามคำแนะนำกิจกรรมที่ดำเนินการจนถึงปัจจุบัน ประกอบด้วย กิจกรรมวางระบบชลประทานและการกระจายน้ำ กิจกรรมพัฒนาที่ดิน การขุดคันคูรับน้ำรอบเขาและคันดินแบบต่อเนื่อง กิจกรรมแปลงสาธิตการทำการเกษตรอย่างถูกวิธีในพื้นที่สถานีฯ กิจกรรมงานส่งเสริมการเกษตรสู่เกษตรกร โดยสนับสนุนปัจจัยการผลิต (กล้าพันธุ์ และเทคนิควิธีการผลิต) กิจกรรมสาธิตการเลี้ยงแกะพันธุ์ขน กิจกรรมส่งเสริมการเลี้ยงสุกร กิจกรรมกองทุนยาสัตว์ กิจกรรมส่งเสริมอาชีพการประมง กิจกรรมการตรวจวัดคุณภาพน้ำในแหล่งน้ำธรรมชาติ กิจกรรมสำรวจและรวบรวมพันธุ์ปลาและสัตว์น้ำ กิจกรรมส่งเสริมการเลี้ยงกบนาและเลี้ยงปลาในบ่อพลาสติก กิจกรรมเสริมสร้างจิตสำนึกในด้านการอนุรักษ์และฟื้นฟูทรัพยากร ประมงให้ราษฎร และกิจกรรมพัฒนาเพิ่มผลผลิตข้าวนาดำแบบขั้นบันได ฯลฯ

 
   


ที่มาของข้อมูล : เอกสารผลการดำเนินงานโครงการ “รักษ์น้ำเพื่อพระแม่ของแผ่นดิน” ลุ่มน้ำคำ จากหน่วยพัฒนาที่ดินที่ 7 สถานีพัฒนาที่ดินเชียงราย สำนักงานพัฒนาที่ดินเขต 7 กรมพัฒนาที่ดิน กระทรวงเกษตรและสหกรณ์

ที่อยู่...........................

 



Copyright 2010 - Office of The Royal Development Projects Board. All rights reserved.