การฟื้นฟูทรัพยากรธรรมชาติและสิ่งแวดล้อม
ศูนย์ศึกษาการพัฒนาห้วยทรายอันเนื่องมาจากพระราชดำริได้ดำเนินการปลูกหญ้าแฝกขวางตามแนวระดับให้กอชิดติดกันตามความเหมาะสมของพื้นที่ลาดชัน เพื่อช่วยลดความเร็วของกระแสน้ำ ที่เกิดจากการชะล้างของหน้าดินในบริเวณร่องน้ำ แนวของหญ้าแฝกช่วยเก็บกักตะกอนเป็นกำแพงป้องกันดินตามธรรมชาติล้อมดินไว้เพื่อสร้างหน้าดินขึ้นมาใหม่โดยทำการปลูกป่าเสริมลงไปในพื้นที่ ส่วนบริเวณแหล่งน้ำ รากของหญ้าแฝกยังช่วยดูดซับสารเคมี ซึ่งเป็นวิธีการใช้หญ้าแฝกเพื่อการอนุรักษ์ดินและน้ำ

การฟื้นฟูสภาพป่าไม้
การปลูกป่าสามอย่างประโยชน์สี่อย่าง
ประโยชน์อย่างที่ 1 การปลูกไม้โตเร็ว เพื่อพัฒนาและสร้างหน้าดินขึ้นใหม่ และยังสามารถนำไม้มาใช้เป็นเชื้อเพลิงได้
ประโยชน์อย่างที่ 2 การปลูกไม้ดั้งเดิมที่มีอยู่ในพื้นที่ เนื่องจากไม้ดั้งเดิมมีความแข็งแรงและทนต่อสภาพของดินฟ้าอากาศได้เป็นอย่างดี
ประโยชน์อย่างที่ 3 การปลูกไม้เศรษฐกิจหรือไม้ผล เพื่อนำไม้มาใช้ประโยชน์ในอนาคต
ประโยชน์อย่างที่ 4 เป็นการอนุรักษ์ดินและน้ำ ช่วยสร้างความชุ่มชื้นให้กับพื้นที่

ป่าชายเลน
เนื่องจากปริมาณน้ำที่ไหลจากพื้นที่ตอนบนของศูนย์ศึกษาการพัฒนาห้วยทรายฯ จะไหลเข้าสู่ระบบฝายชะลอความชุ่มชื้น หรือฝายแม้ว หรือCheck dam คันดินกั้นน้ำและคันดินเบนน้ำ ส่วนที่เหลือจะไหลลงสู่แหล่งน้ำตอนล่างแล้วออกสู่ทะเล เป็นคลองที่เชื่อมต่อกับคลองบางกราใหญ่และบางกราน้อย ซึ่งพื้นที่ดังกล่าวมีสภาพเป็นป่าชายเลนและป่าชายหาด ในเขตพื้นที่ของกองกำกับการ 1 กองบังคับการฝึกพิเศษค่ายพระรามหก ทำให้เกิดความสมดุลในระบบนิเวศน์มากขึ้น ซึ่งมีความเหมาะสมที่จะเป็นแหล่งเพาะและขยายพันธุ์น้ำ แหล่งอนุบาลสัตว์น้ำวัยอ่อน เมื่อเจริญเติบโตก็จะออกสู่ทะเลเป็นแหล่งอาหารของประชาชนต่อไป

ด้านการส่งเสริมอาชีพ
ส่งเสริมให้เกษตรกรประกอบอาชีพ โดยยึดหลักการตามแนวพระราชดำริ เช่น การทำเกษตรโดยใช้ ทฤษฎีใหม่ เกษตรแบบผสมผสาน และระบบวนเกษตร ตลอดจนการเลี้ยงสัตว์ ประมง เป็นต้น โดยมี เกษตรกรเป็นแกนนำกลุ่มตัวอย่าง ทั้งนี้เป็นไปตามแนวพระราชดำริของพระบาทสมเด็จพระเจ้าอยู่หัว เรื่อง เศรษฐกิจพอเพียง ซึ่งทำให้เกษตรกรมีความเป็นอยู่ที่ดีขึ้น ดำเนินชีวิตแบบ เรียบง่าย ประหยัด พอมีพอกิน พอใช้จ่ายในครัวเรือนสามารถพึ่งพาตนเองได้ ซึ่งการประกอบอาชีพทางการเกษตรกรรมนี้ ทางศูนย์ฯ ได้เน้นให้เกษตรกรใช้หญ้าแฝกปลูกสลับเป็นแถบกับแปลงของพืช ซึ่งระบบรากของหญ้าแฝกจะลงลึกในแนวดิ่งไม่แผ่กระจาย จึงสามารถปลูกร่วมกับพืชชนิดต่างๆ ได้ ไม่ว่าจะเป็นพืชผัก ไม้ผลตลอดจนพืชไร่ และไม่เกิดผลกระทบต่อการเจริญเติบโตของพืชแต่อย่างใด ใบของหญ้าแฝกใช้เป็นวัสดุ คลุมหน้าดิน ป้องกันการระเหยของน้ำ รักษาความชุ่มชื้น ย่อยสลายตัวง่าย ให้ธาตุอาหารและอินทรียวัตถุ แก่พืชได้เป็นอย่างดี สนับสนุนการใช้ปุ๋ยพืชสด ปุ๋ยหมักและปุ๋ยคอก ตลอดจนปุ๋ยน้ำชีวภาพ เพื่อปรับปรุง โครงสร้างของดินให้มีความเหมาะสมต่อการปลูกพืชชนิดต่างๆ

ด้านสุขภาพอนามัย
ส่งเสริมให้ชุมชนได้รับความรู้ด้านสุขภาพอนามัยแก่ราษฎรในพื้นที่โครงการ ให้ความรู้ในกลุ่มบุคคลทั่วไป แม่และเด็ก ตลอดจนทั้งคนชรา จัดให้มีการตรวจสุขภาพอนามัย เบื้องต้นการวางแผนครอบครัว ตลอดจนการส่งเสริมสุขภาพ คือการป้องกันสุขภาพให้ดีขึ้นโดยไม่ต้องเข้ารับการรักษา โดยมีสถานีกาชาด อำเภอหัวหินและสาธารณสุขอำเภอชะอำเป็นผู้ดำเนินการ เป็นไปตามเกณฑ์มาตรฐานของกระทรวงสาธารณสุข

ด้านการศึกษา
สนับสนุนวิทยากรให้กับโรงเรียนในพื้นที่เพื่อให้ความรู้ทั้งในและนอกโรงเรียน ตลอดจนในพื้นที่ของศูนย์ศึกษาการพัฒนาฯ ทั้งด้านวิชาการและการประกอบอาชีพ ปัจจุบันมีโรงเรียนอยู่ในความรับผิดชอบ จำนวน 10 โรงเรียน กับ 1 ศูนย์เด็กก่อนวัยเรียน เพื่อเตรียมความพร้อมให้กับเด็กนักเรียน ตลอดจนการดูแลด้านสุขภาพอนามัย ด้านโภชนาการ