พระบาทสมเด็จพระเจ้าอยู่หัว พระราชทานพระราชดำริเกี่ยวกับโครงการ อ่างเก็บน้ำห้วยโสมง จังหวัดปราจีนบุรี จำนวน ๖ ครั้ง ครั้งแรก เมื่อวันที่ ๒๒ มกราคม ๒๕๒๑ ให้กรมชลประทานพิจารณาวางโครงการชลประทานประเภทอ่างเก็บน้ำในลุ่มน้ำห้วยพระปรง และลุ่มน้ำห้วยโสมง ซึ่งเป็นลำน้ำสาขาของแม่น้ำปราจีนบุรี พร้อมทั้งได้พระราชทานข้อมูลที่ทรงวางโครงการไว้ให้อธิบดีกรมชลประทานใช้ประกอบการพิจารณาด้วย

                    และครั้งล่าสุดเมื่อวันที่ ๓๐ เมษายน ๒๕๔๔ มีพระราชกระแสกับคณะทำงาน โครงการพัฒนาตามพระราชดำริ ส่วนพระองค์ ณ พระราชวังไกลกังวล อำเภอหัวหิน จังหวัดประจวบคีรีขันธ์ เกี่ยวกับโครงการพัฒนาพื้นที่ราบเชิงเขา จังหวัดปราจีนบุรี-สระแก้วตามพระราชดำริ ความตอนหนึ่งว่า “...โครงการอ่างเก็บน้ำพระปรง อ่างเก็บน้ำห้วยสะโตน อ่างเก็บน้ำท่ากระบาก และอ่างเก็บน้ำอื่นๆ เป็นโครงการที่ดีมาก ทำให้ปริมาณน้ำใช้เพิ่มมากขึ้น และผลที่ได้รับเพิ่มเติมก็คือทำให้ดินมีการพัฒนาตามมาด้วย...”

                    และเมื่อวันที่ ๑๓ กรกฎาคม ๒๕๕๓ สำนักราชเลขาธิการ ได้มีหนังสือ ที่ รล ๐๐๐๘/๔๘๗๔ ลงวันที่ ๑๓ กรกฎาคม ๒๕๕๓ ถึง สำนักงานคณะกรรมการพิเศษ เพื่อประสานงานโครงการอันเนื่องมาจากพระราชดำริ ความว่า “โครงการอ่างเก็บน้ำห้วยโสมง ตำบลแก่งดินสอ อำเภอนาดี จังหวัดปราจีนบุรี ซึ่งกระทรวงทรัพยากรธรรมชาติและสิ่งแวดล้อม และคณะกรรมการแห่งชาติว่าด้วยอนุสัญญาคุ้มครองมรดกโลก ยังไม่พิจารณาผ่านโครงการนี้ ซึ่งความทราบฝ่าละอองธุลีพระบาทแล้ว มีพระราชกระแสให้สอบถามว่าจะสามารถสร้างได้หรือไม่” และให้ประสานหน่วยงานที่เกี่ยวข้องเพื่อหาข้อสรุปที่ชัดเจนและแนวทางการดำเนินงานโครงการดังกล่าว

                    สมเด็จพระเทพรัตนราชสุดาฯ สยามบรมราชกุมารี ได้เสด็จพระราชดำเนินไปปฏิบัติพระราชกรณียกิจ ณ จังหวัดปราจีนบุรี เมื่อวันที่ ๓๐ สิงหาคม ๒๕๕๓ ได้ทรงมีข้อห่วงใย และมีพระราชดำรัสกับนายศิริพงษ์ ห่านตระกูล ผู้ว่าราชการจังหวัดปราจีนบุรี เกี่ยวกับการก่อสร้างโครงการที่อยู่ในเขตพื้นที่ป่า โดยเห็นควรให้มีการฟื้นฟูสภาพป่า การพัฒนาอาชีพให้แก่ราษฎรที่ได้รับผลกระทบจากโครงการ การประชาสัมพันธ์โครงการให้ทุกฝ่ายรับรู้และเข้าใจทั่วกัน

                    โครงการห้วยโสมงอันเนื่องมาจากพระราชดำริ ตำบลแก่งดินสอ อำเภอนาดี จังหวัดปราจีนบุรี เป็นโครงการที่ได้รับอนุมัติให้ก่อสร้างโครงการ ตามมติคณะรัฐมนตรี เมื่อวันที่ ๒๗ ตุลาคม ๒๕๕๒ มีระยะเวลาดำเนินการ ๙ ปี (ปีงบประมาณพ.ศ.๒๕๕๓-๒๕๖๑)

                    ในปี ๒๕๕๓ กรมชลประทาน ได้เริ่มดำเนินการเตรียมงานเบื้องต้นในการก่อสร้างโครงการห้วยโสมงอันเนื่องมาจากพระราชพระราชดำริ ตำบลแก่งดินสอ อำเภอนาดี จังหวัดปราจีนบุรี ดังนี้

                    ๑. ก่อสร้างอาคารที่ทำการและบ้านพักโรงเรือนชั่วคราว

งานอาคารที่ทำการ งานบ้านพักโรงเรือนชั่วคราว

๒. ก่อสร้างถนนภายในโครงการ ๔.๗๕ กม. (ผิวจราจรลูกรัง) พร้อมระบบไฟฟ้า-ประปา

งานถนนภายในบริเวณโครงการงานระบบไฟฟ้า-ประปา

                  ๓. งานถนนเข้าห้วงานโครงการ (ผิวจราจรลูกรัง) และงานขยายเขตไฟฟ้าแรงสูง

งานถนนเข้าหัวงานโครงการงานขยายเขตไฟฟ้าแรงสูง

                    ขณะนี้ กรมชลประทานได้ก่อสร้างอาคารที่ทำการโครงการแล้วเสร็จ ปัจจุบันอยู่ระหว่างการก่อสร้างงานเขื่อนเก็บกักน้ำและอาคารประกอบ และอยู่ระหว่างการสำรวจออกแบบวางแนวถนน เพื่อก่อสร้างถนนราดยางบริเวณทางเข้าโครงการฯ มีผลการดำเนินงานในภาพรวม คิดเป็นร้อยละ ๖.๒๖๓

อาคารที่ทำการชั่วคราว
 

งานขุดบ่อก่อสร้างอาคารระบายน้ำล้นงานท่อส่งน้ำฝั่งซ้าย

ในปี ๒๕๕๔-๒๕๕๕ สำนักงาน กปร. และหน่วยงานที่เกี่ยวข้องได้ร่วมกันดำเนินงานสนองพระราชดำริ ต่อเนื่องจากปีที่ผ่านมา เพื่อเตรียมความพร้อมของพื้นที่ ชุมชน ก่อนโครงการจะก่อสร้างแล้วเสร็จ ดังนี้

                    ๑. สำนักงานเกษตรและสหกรณ์จังหวัดปราจีนบุรี ได้จัดฝึกอบรมโครงการพัฒนาอาชีพการเกษตรแบบบูรณาการ แก่ผู้ได้รับผลกระทบจากโครงการห้วยโสมงอันเนื่องมาจากพระราชดำริจังหวัดปราจีนบุรี โดยมีเป้าหมายฝึกอบรมจำนวน ๔๐๐ ราย จำนวน ๔ รุ่น โดยมีหลักสูตร“เศรษฐกิจพอเพียงด้านการเกษตรกับการดำรงชีวิต” พาเกษตรกรศึกษาดูงานศูนย์ศึกษาการพัฒนาเขาหินซ้อนอันเนื่องมาจากพระราชดำริ อำเภอพนมสารคาม จังหวัดฉะเชิงเทรา และโครงการพัฒนาส่วนพระองค์บางแตน อำเภอบ้านสร้าง จังหวัดปราจีนบุรี พร้อมทั้งฐานการเรียนรู้ด้านต่าง ๆ อาทิ

                    ๑.๑ ฐานการเรียนรู้ด้านปศุสัตว์ ได้แก่ การเลี้ยงไก่พื้นเมือง เลี้ยงโค สาธิตทำโอ่งแก๊สชีวภาพจากมูลโค-กระบือ การดูแลรักษาสุขภาพสัตว์โดยการฝึกการฉีดวัคซีนป้องกันโรค

                    ๑.๒ ฐานการเรียนรู้ด้านข้าว ได้แก่ การลดต้นทุนการผลิตข้าว การแปรรูปข้าวจ้าวแก้ว จากข้าว กข ๔๕

                    ๑.๓ ฐานการเรียนรู้ด้านดิน ได้แก่ การสาธิตทำปุ๋ยหมัก/ปุ๋ยชีวภาพ การจัดแสดงหญ้าแฝก และสนับสนุนสารเร่ง พด.๑ และ พด.๒

                    ๒.  กองทัพภาคที่ ๑ จัดทำปฏิบัติการมวลชนสัมพันธ์ โดยดำเนินการสำรวจพื้นที่และเตรียมการ รวมทั้งประชาสัมพันธ์โครงการห้วยโสมงอันเนื่องมาจากพระราชดำริ และช่วยเหลือประชาชน โดยกลุ่มเป้าหมายเป็นราษฎรที่ได้รับผลกระทบจากโครงการฯ ในหมู่ ๘ บ้านแก่งยาว และหมู่ ๑๒ บ้านแก่งใหญ่ ตำบลแก่งดินสอ อำเภอนาดี จังหวัดปราจีนบุรี

ปฐมนิเทศโครงการห้วยโสมงฯทีมงานชุดมวลชนสัมพันธ์

                    ๓.  ทรัพยากรธรรมชาติและสิ่งแวดล้อมปราจีนบุรี จัดอบรมให้ความรู้แก่นักเรียนในพื้นที่โครงการห้วยโสมงฯ ได้แก่ โรงเรียนบ้านหินเทิน โรงเรียนชุมชนบ้านทุ่งโพธิ์ ฯลฯ จำนวนทั้งสิ้น ๔ รุ่น เพื่อให้เด็กและเยาวชนมีความรู้ ความเข้าใจเกี่ยวกับโครงการ ห้วยโสมง และการอนุรักษ์ ฟื้นฟูทรัพยากรธรรมชาติและสิ่งแวดล้อม

จัดโครงการฝึกอบรมการอนุรักษ์และฟื้นฟูทรัพยากรธรรมชาติ
และสิ่งแวดล้อมพัฒนาอนุรักษ์ อ่างเก็บน้ำห้วยโสมง

                    ๔.  กรมป่าไม้ ดำเนินการปลูกป่า ๓ อย่าง ประโยชน์ ๔ อย่าง พร้อมป้ายประชาสัมพันธ์ ๒๐ ป้าย ปลูกป่าปรับปรุงระบบนิเวศ จำนวน ๔๐๐ ไร่ เพาะชำกล้าไม้ทั่วไป ๒๐๐,๐๐ กล้า สร้างฝายชะลอความชุ่มชื้นแบบผสมผสาน ๑๐๐ แห่ง และสร้างฝายชะลอ ความชุ่มชื้นแบบกึ่งถาวร จำนวน ๕ แห่ง

แปลงเพาะชำกล้าไม้

               ๕.  กรมอุทยานแห่งชาติ สัตว์ป่า และพันธุ์พืช ดำเนินการปลูกป่าตามแนวพระราชดำริป่าเปียก (แนวกันไฟเปียก) จำนวน ๑๕๐ ไร่ ปลูกพืชอาหารสัตว์ ๓๐๐ ไร่ ปลูกฟื้นฟูระบบนิเวศน์ ๑,๐๐๐ ไร่

จัดทำแนวกันไฟเปียก แปลงปลูกป่าทั่วไป ฟื้น

ฟูระบบนิเวศน์

                    ๖. กรมประชาสัมพันธ์ ดำเนินการจัดทำแผนพร้อมจัดทำสื่อประชาสัมพันธ์ในรูปแบบต่างๆ ดังนี้

                        ๖.๑ การเผยแพร่ข่าวโครงการห้วยโสมงฯ ในหนังสือพิมพ์ท้องถิ่น (เสียงปราจีนและเสียงมหาชน) จัดทำสารคดีเกี่ยวกับโครงการห้วยโสมงฯ

                        ๖.๒ จัดทำข้อมูลผ่าน Website Thai news และ Website NNT สำนักข่าว ของกรมประชาสัมพันธ์ เกี่ยวกับโครงการห้วยโสมงฯ

                        ๖.๓ นำคณะสื่อมวลชนภาคตะวันออกดูงานโครงการห้วยโสมง อันเนื่องมาจากพระราชดำริ

Website NNT สำนักข่าวการเผยแพร่ข่าวโครงการห้วยโสมงฯในของกรมประชาสัมพันธ์หนังสือพิมพ์ท้องถื่น (เสียงปราจีน)

                    ๗.  กรมชลประทาน ดำเนินการจัดทำสื่อประชาสัมพันธ์โครงการห้วยโสมงอันเนื่องมาจากพระราชดำริ ในลักษณะของเอกสารสิ่งพิมพ์ อาทิ ไดอารี่ สมุดนักเรียน ปฏิทิน จัดทำชุดนิทรรศการเคลื่อนที่ เป็นต้น

สมุดนักเรียน โครงการห้วยโสมงจัดทำชุดนิทรรศการเคลื่อนที่
อันเนื่องมาจากพระราชดำริ

                    เมื่อโครงการห้วยโสมงอันเนื่องมาจากพระราชดำริแล้วเสร็จ จะเป็นแหล่งน้ำต้นทุนและช่วยเพิ่มพื้นที่ชลประทานในฤดูฝนจำนวน ๑๑๑,๓๐๐ ไร่ และฤดูแล้งจำนวน ๔๕,๐๐๐ ไร่ ในเขตอำเภอนาดี และอำเภอกบินทร์บุรี จังหวัดปราจีนบุรี บรรเทาอุทกภัยในพื้นที่ลุ่มน้ำปราจีนบุรีและลุ่มน้ำสาขาช่วยรักษาระบบนิเวศ ผลักดันน้ำเค็มและน้ำเน่าเสียในแม่น้ำปราจีนบุรี และแม่น้ำ บางปะกงอ่างเก็บน้ำจะเป็นแนวกันชนป้องกันการบุกรุกทำลายพื้นที่ป่าไม้ ในเขตอุทยานแห่งชาติทับลานและอุทยานแห่งชาติปางสีดา รวมทั้งช่วยเพิ่มระดับความชุ่มชื้นในพื้นที่ป่าไม้

             อีกทั้งส่งเสริมให้ทรัพยากรธรรมชาติและสิ่งแวดล้อมในพื้นที่ป่าเหนือ อ่างเก็บน้ำและบริเวณโดยรอบ ได้รับการพัฒนา อนุรักษ์ฟื้นฟู จำนวน ๒๗๖,๘๗๕ ไร่ กอปรกับราษฎรโดยรอบโครงการฯ และประชาชนทั่วไป มีความรู้ ความเข้าใจเกี่ยวกับโครงการ เกิดการมีส่วนร่วมของประชาชนในการอนุรักษ์ทรัพยากรธรรมชาติและสิ่งแวดล้อม นอกจากนี้ยังช่วยให้ราษฎรในหมู่ ๘ และ หมู่ ๑๒ จำนวน ๗๔๑ ครัวเรือน มีความรู้ ทักษะการประกอบอาชีพในด้านต่างๆ ส่งผลให้มีอาชีพที่มั่นคงและมีชีวิตความเป็นอยู่ที่ดีขึ้นอีกด้วย

ที่มา : สำนักงานประสานงานโครงการพื้นที่ 1