สืบเนื่องจากได้มีการขุดสระน้ำเกษตรทฤษฎีใหม่ตามแนวพระราชดำริในเขตพื้นที่อำเภอเขาวง จำนวน 471 สระ ปรากฏว่าสระน้ำบางส่วนไม่สามารถเก็บกักน้ำไว้ใช้ในฤดูแล้งได้เพียงพอ และการรวมกลุ่มของราษฎรในพื้นที่ยังไม่เข้มแข็ง ดังนั้น สำนักงาน กปร. จังหวัดกาฬสินธุ์ มหาวิทยาลัยขอนแก่น  มหาวิทยาลัยเกษตรศาสตร์  วิทยาเขตสกลนคร และธนาคารเพื่อการเกษตรและสหกรณ์ (ธกส.) จึงได้ร่วมกันบูรณาการแผนงาน/งบประมาณโครงการขยายผลเกษตรทฤษฎีใหม่ในปีงบประมาณ 2552 ทั้งนี้ โดยเน้นในเรื่องการให้องค์ความรู้ด้านการเกษตร ตลอดจนการเพิ่มทักษะในการทำการเกษตรให้แก่เกษตรกร พร้อมทั้งขับเคลื่อนให้ราษฎรเกิดการรวมกลุ่มอาชีพ เพื่อพัฒนาไปสู่การทำการเกษตรทฤษฎีใหม่ ขั้นที่ 2 ตามแนวพระราชดำริต่อไป ซึ่งมีแผนการดำเนินงาน ดังนี้

1.    จัดตั้งศูนย์เรียนรู้เศรษฐกิจพอเพียงชุมชน (เกษตรกรแกนนำ)   ศูนย์หลัก 15 คน จำนวน 1 ศูนย์ ศูนย์เครือข่าย จำนวน 5 ศูนย์ ศูนย์ละ 10 คน

1.1  โดยจัดการฝึกอบรม ดังนี้

-   การผลิตข้าวคุณภาพดี จำนวน 65 ราย 5 ครั้ง ครั้งละ 5 วัน

-    การผลิตปุ๋ยคุณภาพสูง จำนวน 65 ราย

-   การผลิตปุ๋ยอินทรีย์ชีวภาพ จำนวน 65 ราย

-   การเพิ่มประสิทธิภาพการจัดการน้ำจากสระ จำนวน 65 ราย

-   การเพิ่มศักยภาพเกษตรกรแกนนำ (อบรม/ดูงาน) จำนวน 1 ครั้ง 65 ราย

-   การส่งเสริมด้านปศุสัตว์ จำนวน 65 ราย (2 วัน)

-   การอบรมการเพาะเห็ด จำนวน 65 ราย

1.2  ส่งเสริมการเลี้ยงโคให้ได้มาตรฐานปลอดภัย ราษฎร 109 ราย โค 680 ตัว โดยดูแลสุขภาพโคของราษฎรที่เข้าร่วมโครงการ

1.3   ส่งเสริมด้านประมง โดยการพัฒนาพันธุ์พืชอาหารสัตว์ จำนวน 65 ราย

1.4  ตั้งศูนย์ผลิตเมล็ดพันธุ์ข้าวชุมชน จำนวน 120 ไร่ (6 ศูนย์)

1.5  รณรงค์การไถกลบตอซังและหว่านเมล็ดพืชร่วมกับน้ำหมักชีวภาพ จำนวน 6 ศูนย์ ศูนย์ละ 20 ไร่

2.    พัฒนาตราสินค้าและบรรจุภัณฑ์ของโรงสีชุมชน ตำบลสงเปลือย

-   สร้างตราสินค้า

-   ถุงบรรจุข้าวสาร

3.    ฝึกอบรมกรรมการโรงสีข้าวชุมชนตำบลสงเปลือยหลักสูตรการบริหารจัดการโรงสีเชิงเทคนิคและการบริหารจัดการโรงสีเชิงธุรกิจจำนวน 1 รุ่น 40 ราย10 วัน

เนื่องจากในปีงบประมาณ 2552 การขอเบิกงบประมาณในการดำเนินงานล่าช้า จึงทำให้จำเป็นต้องทำสัญญาผูกพันและขอกันงบประมาณเหลื่อมปีไว้ ในส่วนของครุภัณฑ์และปัจจัยการผลิตได้ดำเนินการจัดซื้อจัดจ้างเรียบร้อยแล้ว จะได้ทำการแจกจ่ายให้กับราษฎรผู้เข้าร่วมโครงการต่อไป

ดำเนินการปรับปรุงโรงสีข้าวให้ได้มาตรฐานพร้อมทั้งให้องค์ความรู้เรื่องการบริหารและจัดการโรงสีข้าวให้แก่ราษฎร

ราษฎรผู้เข้าร่วมโครงการขยายผลเกษตรทฤษฎีใหม่ 

ได้เข้าร่วมศึกษาดูงานมหาวิทยาลัยเทคโนโลยีราชมงคล วิทยาเขตกาฬสินธุ์     

สนับสนุนปัจจัยการผลิตให้แก่ราษฎรผู้เข้าร่วมโครงการฯ

ผลการดำเนินงาน ปี 2553

ในปีงบประมาณ 2553 อำเภอเขาวงสามารถขยายผลเกษตรทฤษฏีใหม่ ในเรื่อง “1 ไร่ไม่ยากไม่จน” จากสมาชิก 163 คน เพิ่มขึ้นเป็น 697 คน คิดเป็นร้อยละ 328 และยังมีการขยายตัวอย่างต่อเนื่องมีการทำงานเชิงบูรณาการ ระหว่างภาครัฐ ส่วนกลาง ส่วนภูมิภาค ท้องถิ่น และภาคประชาชนในพื้นที่อย่างแท้จริง มีเกณฑ์การประเมินผลที่ชัดเจนและเป็นรูปธรรม ส่งเสริมให้เกิดการพัฒนาที่มาจากความต้องการของประชาชนอย่างแท้จริง เกิดผู้นำและขยายเครือข่ายตามธรรมชาติ “เครือข่ายฮักแพงแบ่งปันอำเภอเขาวง” พร้อมทั้งพัฒนาตลาดนัดสีเขียวทุกเย็นวันศุกร์ จากผลิตภัณฑ์สินค้าเกษตรปลอดภัยจากแปลง 1 ไร่ไม่ยากไม่จนโดยความร่วมมือจากทุกภาคส่วน

ประชุมวางแผนทุกภาคส่วน (ภาครัฐ+ภาคประชาชน+ท้องถิ่น+วัด)

กำหนดกรอบแนวคิดการพัฒนา “1 ไร่  ไม่ยากไม่จน”

ผลการดำเนินงาน ปี 2554

ในปีงบประมาณ 2554 ดำเนินการขยายผลการดำเนินงานเกษตรทฤษฎีใหม่ ในเรื่อง “1 ไร่ ไม่ยากไม่จน” ดังนี้

ขั้นที่ 1 การพัฒนาด้านการผลิต ส่งเสริมและสร้างแรงจูงใจในการพัฒนาคนและสังคมโดยจัดเวทีชุมชน/ศึกษาดูงาน/แลกเปลี่ยนเรียนรู้แนวความคิดเพื่อให้เกิดการบูรณาการการทำงานทั้งเรื่องงาน เงิน และคน มีการเชื่อมโยงข้อมูลเพื่อให้เกิดการส่งเสริมการผลิตที่ยั่งยืน เช่น

-    ขยายผลโครงการเกษตร 1 ไร่ ไม่ยากไม่จน ในเครือข่ายฮักแพง-แบ่งปัน อำเภอเขาวง จำนวนสมาชิก 697 ราย เพิ่มขึ้นเป็น 720 ราย

หลุมพอเพียง จะประกอบไปด้วย 1. ไม้พี่เลี้ยง คือ กล้วยไข่ 2. ไม้ยืนต้น คือ หอม กฤษณา 3. ไม้ฉลาด คือ ผักหวาน มะละกอ และ 4. ไม้ปัญญาอ่อน คือ พริก มะเขือ

-    สร้างศูนย์เรียนรู้เศรษฐกิจพอเพียง 6 ตำบล เพื่อเป็นศูนย์เรียนรู้สร้างความเข้มแข็งให้กับคนในชุมชน โดยการปรับเปลี่ยนแนวคิด ดำเนินกิจกรรม 1 ไร่ ไม่ยากไม่จน ภายใต้ 3 ตัวชี้วัด คือ 1) หลุมพอเพียง 2) พืชปลอดสารพิษ และ 3) การทำบัญชีครัวเรือน

ศูนย์เรียนรู้เศรษฐกิจพอเพียงชุมชนทุกตำบล ( 6 ตำบล 180 ราย)

-    สร้างเกษตรกรประณีต จาก 1 ไร่ ไม่ยากไม่จน เป็น 1 ไร่ 1 แสน โดยมีวิธีการลดรายจ่าย-เพิ่มรายได้-สร้างโอกาส (สร้างองค์ความรู้ – เกษตรปลอดภัยสารพิษ – ระบบคุณธรรมคู่ปัญญา)

-    สร้างยุวเกษตรกร “เด็กไทยหัวใจเกษตร” ในโครงการ “My Little farm” บ้านกุดปลาค้าว

โรงเรียนกุดปลาค้าวราษฎร์บำรุง อำเภอเขาวง จังหวัดกาฬสินธุ์ เป็นตัวแทนของจังหวัด เด็กไทยหัวใจเกษตร  

 “My Little Farm” เพื่อชิงถ้วยพระราชทานสมเด็จพระเทพฯ ได้เข้ารับการคัดเลือกเข้ารอบ 10 ทีมสุดท้าย

ขั้นที่ 2 การรวมกลุ่ม เครือข่ายจากทุกภาคส่วน สร้างแผนการตลาดรองรับผลิตภัณฑ์ชุมชน OTOP โดยการส่งเสริมสินค้านำมาจำหน่ายที่ร้าน Q-Shop และจัดให้มีตลาดนัดสีเขียวทุกวันศุกร์ เป็นการทำงานเชิงบูรณาการในพื้นที่ร่วมกับเครือข่ายฮักแพงแบ่งปัน อำเภอเขาวง จัดประชุมเสวนาผู้นำ เพื่อพัฒนาการรวมกลุ่มและสร้างเครือข่ายประจำทุกเดือน และรวบรวมผลผลิตสินค้าเกษตรปลอดภัย ผลผลิตข้าวเขาวงแปรรูป เพื่อเพิ่มมูลค่าและจัดจำหน่ายในตลาดชุมชนสีเขียว สร้างความเข้มแข็งให้กับชุมชน โดยได้รับการสนับสนุนจากเทศบาล

ขั้นที่ 3 ร่วมมือกับแหล่งเงินและแหล่งทุน เป็นการร่วมมือกันระหว่างภาครัฐและเอกชนในการจัดการศึกษาอบรมด้านสหกรณ์ เพื่อส่งเสริมประสิทธิภาพ            การบริหารจัดการสหกรณ์ ทั้งด้านการจำหน่ายผลิตผล การแปรรูป การทำบัญชีฟาร์ม รวมทั้งการส่งเสริมการปลูกพืชฤดูแล้งและธนาคารเมล็ดพันธุ์ กล้าพันธุ์ พัฒนาตลาดอาหารปลอดภัย และมีการปรับปรุงโรงสีข้าวเพื่อเพิ่มปริมาณการผลิตให้มากขึ้น

ประชุมเสวนาผู้นำ แบบเชิงบูรณาการในพื้นที่                                    อำเภอเขาวง	รวบรวมข้าว 50 ตัน จาก 250 ราย สี และแปรรูป                        (โรงสีข้าวตำบลสงเปลือย)

ผลสำเร็จจากการพัฒนา

จากผลการดำเนินการดังกล่าวข้างต้น จังหวัดกาฬสินธุ์ โดยสำนักงานเกษตรและสหกรณ์จังหวัดกาฬสินธุ์ได้ส่ง “โครงการขยายผลเกษตรทฤษฏีใหม่อันเนื่องมาจากพระราชดำริ อำเภอเขาวง จังหวัดกาฬสินธุ์” เข้ารับการประเมินเพื่อรับรางวัลความเป็นเลิศด้านการบริหารราชการแบบมีส่วนร่วมระดับจังหวัด ประจำปี 2553 ผลการประเมินโครงการขยายผลเกษตรทฤษฎีใหม่ฯ ได้รับรางวัลความเป็นเลิศด้านการบริหารราชการแบบมีส่วนร่วมระดับดีเยี่ยม

ผลการดำเนินงาน ปี 2555   

ดำเนินการขยายผลการดำเนินงานเกษตรทฤษฎีใหม่ ดังนี้

                        3.1 งานส่งเสริมการเกษตร (เกษตรประณีต 1 ไร่ ไม่ยาก ไม่จน)

                          (ขั้นที่ 1) พึ่งพาตนเอง  โดยการทำหลุมพอเพียง ประกอบด้วยพืช
4 ชนิดในหลุมเดียวกัน ได้แก่ 1) พืชพี่เลี้ยง คือ กล้วย 2) พืชปัญญาอ่อน คือ พริก มะเขือ คะน้า 3) พืชฉลาด คือ มะละกอ และ 4) ไม้ยืนต้นที่มีอายุ 10 ปีขึ้นไป เช่น มะนาว มะพร้าว สะเดา ยางนา ปัจจุบันมีสมาชิกเครือข่ายในอำเภอกว่า 700 คน จึงได้ต่อยอดจากเกษตรประณีต 1 ไร่ ไม่ยาก ไม่จน ให้เป็น “เกษตรประณีต 1 ไร่ ได้ 1 แสน”

                         (ขั้นที่ 2) พึ่งพากันเอง  เมื่อคนที่พึ่งพาตนเองได้มีจำนวนมากขึ้น ของกินของใช้ก็จะเริ่มมีมากขึ้น ประกอบกับภาครัฐให้การสนับสนุนปัจจัยการผลิตแบบให้ขาด เช่น พันธุ์หมู พันธุ์ปลา คนในเครือข่ายก็นำมาทำเป็นรูปแบบธนาคาร เกิดการขยายผลอย่างมาก จนกลายเป็นธนาคารหมู ธนาคารปลา ฯลฯ

                         (ขั้นที่ 3) เครือข่าย  เมื่อคนในหมู่บ้าน ตำบล มีของมากก็เกิดการแลกเปลี่ยนระหว่างกลุ่มและกระจายไปยังบุคคลภายนอก ทั้งในรูปแบบการแลกเปลี่ยนและการซื้อขายในตลาด โดยในระยะอันใกล้นี้กลุ่มราษฎรในพื้นที่โครงการจะตั้ง“ร้านฮักแพง-แบ่งปัน” เพื่อขายอาหารปลอดสารพิษโดยเฉพาะ

                         (ขั้นที่ 4) อำเภอแห่งการเรียนรู้  จากการดำเนินกิจกรรมดังกล่าวทำให้ยิ่งเกิดความมั่นใจในแนวคิดทฤษฎีมากขึ้น และเริ่มมีการถ่ายทอดองค์ความรู้และประสบการณ์ไปสู่คนรุ่นใหม่อย่างกว้างขวางทั้งในและนอกระบบการศึกษา 

สมเด็จพระเทพรัตนราชสุดาฯ สยามบรมราชกุมารี ได้พระราชทานเครื่องสีข้าวขนาดเล็กให้แก่ราษฎรในพื้นที่อำเภอเขาวงนำไปใช้ประโยชน์ โดยวันที่ 4 กันยายน 2555 เจ้าหน้าที่และราษฎรในพื้นที่โครงการ ขยายผลเกษตรทฤษฎีใหม่อันเนื่องมาจากพระราชดำริ อำเภอเขาวง จังหวัดกาฬสินธุ์ จำนวน 27 คน ได้เดินทางมารับเครื่องสีข้าวขนาดเล็กพระราชทานดังกล่าว ณ สำนักงาน กปร. และได้จัดพิธีส่งมอบขึ้นเมื่อวันที่ 12 กันยายน 2555 

นางสาวยิ่งลักษณ์ ชินวัตร นายกรัฐมนตรี ตรวจเยี่ยมโครงการพัฒนาลุ่มน้ำ ลำพะยังตอนบนอันเนื่องมาจากพระราชดำริ อำเภอเขาวง จังหวัดกาฬสินธุ์ 

ผลการดำเนินงาน ปี 2556

การดำเนินการขยายผลการดำเนินงานเกษตรทฤษฎีใหม่ ดังนี้

4.1  จังหวัดกาฬสินธุ์และเครือข่ายภาคประชาชน ได้มีโอกาสทูลเกล้า ฯ ถวาย ข้าวเหนียวเขาวงอินทรีย์ แด่สมเด็จพระเทพรัตนราชสุดาฯ สยามบรมราชกุมารี และในงานมหกรรมเศรษฐกิจสร้างสรรค์ระดับนานาชาติ ภายใต้แนวคิดหลักจากนโยบายสู่การขับเคลื่อน : คุณค่าจากท้องถิ่นต่อยอดสู่สากล เมื่อวันที่ 26-27 มีนาคม 2556 ณ โรงแรมเซ็นทารา แกรนด์ ไฮแอท เซ็นทรัลเวิลด์

4.2  ด้านการตลาด ข้าวเหนียวเขาวงอินทรีย์ เป็นข้าวเหนียวที่ดีที่สุดของอำเภอเขาวง โดยนายวิเศษ คำไชโย ประธานเครือข่ายฮักแพงแบ่งปัน ตัวแทนเกษตรกร ได้ทูลเกล้าฯ ถวายข้าวเหนียวเขาวงอินทรีย์ แด่สมเด็จพระเทพรัตนราชสุดา ฯ สยามบรมราชกุมารี ในงานมหกรรมเศรษฐกิจสร้างสรรค์ระดับนานาชาติ ภายใต้แนวคิดหลักจากนโยบายสู่การขับเคลื่อน : คุณค่าจากท้องถิ่นต่อยอดสู่สากล รวมทั้งได้นำไปวางจำหน่ายในห้างสรรพสินค้าชั้นนำ เช่น เดอะมอลล์  เซ็นทรัลเวิลด์ และสยามพารากอน

4.3  โครงการอบรมยุวเกษตร (Mini Smart Farmer) กลุ่มเป้าหมายจากโรงเรียนหนองแสงถวิลราษฎร์ จำนวน 25 คน หลักสูตร “แนวคิดเศรษฐกิจพอเพียง” โดยเริ่มจากละลายพฤติกรรม ปรับแนวคิดเศรษฐกิจพอเพียง อบรมพัฒนาอาชีพเกษตรกร รวมทั้งได้มีโครงการขยายผลการเพิ่มศักยภาพระบบงานเกษตร ภายใต้แผนพัฒนาเด็ก และเยาวชนในถิ่นทุรกันดาร ตามพระราชดำริ สมเด็จพระเทพรัตนราชสุดา ฯ สยามบรมราชกุมารี ในพื้นที่เขตตรวจราชการเขต 10 และเขต 12 และจังหวัดสระแก้ว จำนวน 34 โรงเรียน

4.4  การติดตามประเมินผลสมาชิกโครงการขยายผลเกษตรทฤษฎีใหม่อันเนื่องมาจากพระราชดำริ อำเภอเขาวง จังหวัดกาฬสินธุ์ ปี 2556 โดยสำนักงานเกษตรและสหกรณ์จังหวัดกาฬสินธุ์ ร่วมกับสำนักงานตรวจบัญชีสหกรณ์กาฬสินธุ์ เก็บข้อมูลรายรับ/รายจ่าย และต้นทุนการประกอบอาชีพ เพื่อเปรียบเทียบผลที่ได้จากการเข้าร่วมโครงการ รายละเอียดปรากฏตาม ตารางที่ 1

ตารางที่ 1 การติดตามประเมินผลสมาชิกโครงการขยายผลเกษตรทฤษฎีใหม่

จากตาราง พบว่า ผลการติดตามประเมินผล มีเกษตรกรเกรด C มากเป็นอันดับ 1 คือมีจำนวน 135 คน คิดเป็นร้อยละ 45.15 จากจำนวนสมาชิกทั้งหมด  299 คน รองลงมาได้แก่ เกรด B จำนวน 87 คน เกรด A จำนวน 51 คน และเกรด D จำนวน 14 คน ตามลำดับ  แต่อย่างไรก็ตาม ยังมีเกษตรกรที่ขอพักการเข้าร่วมโครงการขยายผลเกษตรทฤษฎีใหม่ เนื่องจากยังไม่มีความพร้อม จำนวน 8 คน

1. มุ่งพัฒนาให้เป็นจังหวัดแห่งการเรียนรู้ “กาฬสินธุ์โมเดล” และ “Organic city” โดยจะเน้นการบริหารจัดการทรัพยากรที่มีอยู่อย่างจำกัดให้เกิดประโยชน์สูงสุด

2. การพัฒนาศักยภาพของเกษตรกรไปสู่ Smart Farmer ต้นแบบ เพื่อให้ประชาชนมีความกินดี อยู่ดี

3. กำหนดแผนงาน/มาตรการในการพัฒนากลุ่มเกษตรที่อยู่ในเกรด C ให้มีการพัฒนาในระดับที่สูงขึ้น

ที่มา : สำนักงานประสานงานโครงการพื้นที่ 2

ข้อมูล ณ วันที่ : 27 มกราคม 2557

สามารถดาวน์โหลด .pdf ได้ที่นี่