หญ้าแฝก : พืชเล็กพลังใหญ่ สู่การจัดการภัยพิบัติ

วันศุกร์ที่ 26 กันยายน 2568 นางศศิพร ปาณิกบุตร รองเลขาธิการ กปร. นางศิริลักษณ์ ทัสนารมย์ ที่ปรึกษาด้านการประสานงานโครงการอันเนื่องมาจากพระราชดำริ พร้อมด้วยผู้ทรงคุณวุฒิด้านหญ้าแฝก และเจ้าหน้าที่สำนักงาน กปร. ร่วมกับนายธนากร กีรติภควัต ผู้อำนวยการส่วนยุทธศาสตร์และแผนงานตามแนวพระราชดำริ และเจ้าหน้าที่กรมป่าไม้ ลงพื้นที่เพื่อติดตามผลการดำเนินงานโครงการพัฒนาและรณรงค์การใช้หญ้าแฝกฯ จำนวน 3 โครงการ ได้แก่

โครงการฟื้นฟูทรัพยากรป่าไม้ในพื้นที่เกิดอุทกภัยและดินถล่ม พื้นที่ 3 (ลุ่มน้ำขุนฝาง) ตำบลขุนฝาง อำเภอเมืองอุตรดิตถ์ จังหวัดอุตรดิตถ์ ซึ่งได้รับรางวัลชมเชย ประเภทชุมชน/หน่วยงาน ประเภทพัฒนาพื้นที่ลาดชัน จากโครงการประกวดการพัฒนาและรณรงค์การใช้หญ้าแฝกอันเนื่องมาจากพระราชดำริ ครั้งที่ 13 (พ.ศ. 2566-2567) ซึ่งเมื่อปี 2554 บ้านต้นขนุน เป็นพื้นที่ที่ประสบภัยพิบัติดินถล่ม ต่อมา กรมป่าไม้ ได้ดำเนินโครงการสร้างป่า สร้างรายได้ โดยส่งเสริมให้ชาวบ้านในพื้นที่ปลูกไม้ผลและไม้ป่า แทนการปลูกพืชไร่ อาทิ กล้วย มะม่วง และกาแฟพันธ์ุโรบัสต้า เป็นต้น รวมทั้งยังนำหญ้าแฝกมาปลูกบริเวณพื้นที่ลาดชัน เพื่อแก้ปัญหาดินพังทลายและช่วยในการอนุรักษ์ดินและน้ำ นอกจากนี้ ยังจัดทำแปลงสาธิตปลูกแฝกเพื่อปรับปรุงคุณภาพดิน และขยายพันธุ์กล้าหญ้าแฝกเพื่อแจกจ่ายให้แก่ราษฎร ปัจจุบันชุมชนมีความเข้มแข็ง และมีความเป็นอยู่ที่ดีขึ้น

ต่อมา คณะฯ เดินทางไปยังพื้นที่ศึกษาการปรับปรุงเสถียรภาพของลาดตลิ่งด้วยวิธีวิศวกรรม บริเวณสะพานช้างมูบ ตำบลแม่พูล อำเภอลับแล จังหวัดอุตรดิตถ์ ซึ่งเป็นการประยุกต์ใช้องค์ความรู้จาก โครงการศึกษาวิจัยและพัฒนาการแก้ไขปัญหาดินถล่มบนที่สูงชันตามแนวพระราชดำริ (มูลนิธิชัยพัฒนา) โดย รศ. ดร.อภินิติ โชติสังกาศ และคณะ ได้ร่วมกับชุมชนตำบลแม่พูลจัดทำแปลงทดลองการเสริมเสถียรภาพของลาดตลิ่งด้วยวิธีชีววิศวกรรม หรือการใช้พืชผสมผสานกับวิธีทางวิศวกรรม เพื่อป้องกันการกัดเซาะ (เช่นแฝก และพืชอื่น ๆ)โดยให้ชุมชนเป็นผู้คัดเลือกพื้นที่ ร่วมออกแบบ และเชิญชวนหน่วยงานต่าง ๆ ในพื้นที่เข้ามามีส่วนร่วม เพื่อเป็นตัวอย่างการป้องกันการกัดเซาะ และเพื่อการขยายผลต่อไป

จากนั้น เดินทางไปยังพื้นที่ของเกษตรกร จำนวน 5 ไร่ หมู่ที่ 6 ตำบลชัยชุมพล อำเภอลับแล จังหวัดอุตรดิตถ์ ซึ่งเป็นพื้นที่ที่มีความเสื่อมโทรม โครงการฟื้นฟูทรัพยากรป่าไม้ในพื้นที่เกิดอุทกภัยและดินถล่ม พื้นที่ 2 (ลุ่มน้ำแม่เฉย) จังหวัดอุตรดิตถ์ ได้เข้ามาดำเนินการส่งเสริมการปลูกหญ้าแฝก ร่วมกับการปลูกไม้ผล อาทิ กล้วย มะม่วง และทุเรียน เป็นต้น เพื่อช่วยในการอนุรักษ์ดินและน้ำ และแก้ไขปัญหาดินเสื่อมโทรม เพื่อเป็นการปรับปรุงบำรุงดินให้สามารถปลูกไม้ผลชนิดต่าง ๆ เจริญเติบโตได้ดีขึ้น และสร้างรายได้แก่เกษตรกรให้มีคุณภาพชีวิตที่ดีขึ้นต่อไป

ทั้งนี้ จากการติดตามการดำเนินงานฯ ดังกล่าว ผู้ทรงคุณวุฒิฯ ได้ให้ข้อเสนอแนะด้านวิชาการร่วมกับแนวทางป้องกันภัยพิบัติทางธรรมชาติด้วยวิธีชีววิศวกรรม เพื่อให้การขับเคลื่อนการดำเนินงานโครงการพัฒนาและรณงค์การใช้หญ้าแฝกฯ เกิดประสิทธิภาพยิ่งขึ้น