ความเป็นมาและความสำคัญของปัญหา
            จุดประสงค์หลักของการศึกษาและพัฒนาการเลี้ยงสัตว์ที่ดำเนินการโดยกลุ่มงานศึกษาและพัฒนาปศุสัตว์นั้น เป็นการพัฒนาวิธีการเลี้ยงสัตว์ชนิดต่าง ๆ ให้ได้รูปแบบที่เหมาะสมกับการเกษตรในพื้นที่ต้นน้ำลำธาร  ซึ่งถือว่าเป็นพื้นที่ซึ่งอ่อนไหวต่อการสูญเสียทรัพยากรธรรมชาติซึ่งสร้างความอุดมสมบูรณ์ให้เกิดกับพื้นที่ต้นทาง  อันย่อมมีผลกระทบต่อความอุดมสมบูรณ์ของพื้นที่ปลายทางอย่างหลีกเลี่ยงไม่ได้   การเลี้ยงสัตว์ที่ไม่รบกวนต่อสภาพแวดล้อมและไม่สร้างมลภาวะให้กับพื้นที่ต้นน้ำลำธารย่อมเกิดประโยชน์นานัปการ   สำหรับพื้นที่บนที่สูงที่มีความลาดชันที่ได้สูญเสียทรัพยากรธรรมชาติไปมากแล้วนั้น  การเลี้ยงสัตว์ในพื้นที่ดังกล่าว  ถ้าดำเนินการในรูปแบบที่เหมาะสมโดยร่วมกับระบบการปลูกพืชที่ถูกวิธีย่อมจะช่วยฟื้นฟูทรัพยากรที่เสื่อมโทรมได้ด้วยการหมุนเวียนวัสดุอินทรีย์ให้ดินและพืชในพื้นที่นั้นได้รับประโยชน์  ก่อให้เกิดการเปลี่ยนแปลงไปในทางที่ดีขึ้น   ก็จะช่วยให้สภาพดีขึ้นได้   แม้จะเป็นไปอย่างช้า ๆ ก็ตามที   ดังนั้นการศึกษาทดลองเพื่อพัฒนาวิธีการเลี้ยงสัตว์ในรูปแบบที่ปลอดภัยต่อสิ่งแวดล้อมและเสริมสร้างการฟื้นฟูทรัพยากรดิน  น้ำและสิ่งมีชีวิตขนาดเล็กจึงมีการดำเนินการตามจุดประสงค์ภายในพื้นที่สนามของกลุ่มงานฯ  และในพื้นที่ป่าเสื่อมโทรมบางส่วนภายในศูนย์ฯ    ผลการดำเนินการได้พัฒนาต่อไปเป็นงานสาธิตและฝึกอบรมเพื่อถ่ายทอดและขยายผลสู่เกษตรกรและประชาชนที่สนใจ

วัตถุประสงค์ของโครงการ
-
วิธีดำเนินการ
     ดำเนินการศึกษาการเลี้ยงสัตว์ขนาดเล็ก  ได้แก่  แพะ  สุกร  และ  กระต่าย   และสัตว์ปีก  ได้แก่  ไก่  และ  เป็ด   ด้วยวิธีการต่าง ๆ เพื่อได้วิธีการเลี้ยงที่เหมาะสมต่อระบบเกษตรกรรมต่าง ๆ ที่เกษตรกรในพื้นที่ดอนและพื้นที่ลุ่มรับน้ำปฏิบัติกันอยู่  โดยเป็นวิธีที่เหมาะสมและรักษาสภาพแวดล้อมตลอดจนความปลอดภัยของเกษตรกรและผู้บริโภค   เป็นการเน้นการเลี้ยงสัตว์ในระบบเกษตรผสมผสาน เป็นหลัก  รวมทั้งการเลี้ยงสัตว์ในพื้นที่เสื่อมโทรมโดยให้มีการใช้เศษเหลือและมูลสัตว์ในการปรับปรุงบำรุงดิน
    ผลที่ได้จากการศึกษาได้พัฒนาต่อในรูปของงานสาธิตตามจุดต่าง ๆ   ตามคอกของสัตว์เลี้ยงชนิดต่าง ๆ   เพื่อการขยายความรู้ตลอดจนถ่ายทอดความรู้ให้กับผู้ที่เข้ามาศึกษาดูงาน  นอกจากนี้ผลการศึกษายังได้ถ่ายทอดไปยังเกษตรกรผ่านการฝึกอบรมในหลักสูตรต่าง ๆ ที่กลุ่มงานฯ จัดไว้ในแต่ละปีตามฤดูกาลและธรรมชาติของงาน

ผลการศึกษาทดลองวิจัย
ผลของการศึกษาสรุปได้ตามชนิดของสัตว์ดังนี้
        1. การเลี้ยงแพะ
        แพะที่เลี้ยงเพื่อการศึกษาทดลองคือแพะนมพันธุ์ซาเนน  พบว่าแพะพันธุ์นี้สามารถเลี้ยงได้ผลดี  โดยเลี้ยงในโรงเรือน  มีการต้อนให้ออกไปกินอาหารธรรมชาติรวมทั้งเลี้ยงด้วยหญ้าจากแปลงปลูกหญ้าอาหารสัตว์  โดยมีใบกระถินปะปนอยู่ด้วย   มีการให้อาหารเสริมตามสูตรที่เหมาะสมกับพันธุ์ซาเนน (ภาพที่ 1-7)   แพะมีการเจริญเติบโตดีและให้นมดีมาก  นมที่รีดได้นอกจากจะใช้เป็นนมสดแล้วยังสามารถนำไปทำไอศครีมที่มีคุณภาพดีได้ด้วย

        2. การเลี้ยงสุกร 
        การศึกษาทดลองการเลี้ยงสุกรได้รูปแบบที่เหมาะสมทั้งการเลี้ยงสุกรเนื้อ  การผลิตลูกสุกร  การเลี้ยงสุกรพันธุ์พื้นเมืองและสุกรพันธุ์ป่ารวมทั้งการเลี้ยงสุกรในหลุม  คอกสุกรส่วนใหญ่จัดเป็นคอกสาธิตเพื่อการศึกษาดูงานและเยี่ยมชมของเกษตรกรและบุคคลทั่วไป   ผลที่ได้จากการศึกษาได้มีการนำไปใช้ในการขยายผลสู่เกษตรกรในหมู่บ้านรอบศูนย์ฯ และในหมู่บ้านอื่น ๆ (ภาพที่ 8-26)

        3. การเลี้ยงกระต่าย
        กระต่ายที่ทดลองเลี้ยงมีหลายพันธุ์  มีทั้งพันธุ์เนื้อและพันธุ์ที่สามารถเลี้ยงเป็นสัตว์สวยงาม  การเลี้ยงกระต่ายจะต้องมีการดูแลเอาใจใส่ใกล้ชิด  เพราะเป็นกระต่ายพันธุ์ต่างประเทศ ซึ่งค่อนข้างจะอ่อนแอ  และต้องการความสะอาด  ผลการทดสอบพบว่ากระต่ายหลายพันธุ์สามารถเลี้ยงให้เติบโตดีและให้ผลผลิตดี (ภาพที่ 27-34)  แต่มีหลายพันธุ์ที่เจริญเติบโตไม่ดีเท่าที่ควรและอ่อนแอต่อโรค 

        4. การเลี้ยงไก่
        ทดลองเลี้ยงไก่เนื้อ  ไก่ไข่  ซึ่งเป็นไก่พันธุ์เศรษฐกิจ และ เลี้ยงไก่พื้นเมืองในรูปแบบต่าง ๆ 
ซึ่งได้ผลดี  และมีคอกไก่สาธิตเพื่อเผยแพร่งานทดลอง  นอกจากนี้มีการใช้ผลการทดลองถ่ายทอดสู่เกษตรกรและประชาชนทั่วไปผ่านการฝึกอบรมการเลี้ยงสัตว์ปีก (ภาพที่ 35-42)

        5. การเลี้ยงเป็ด
            การเลี้ยงเป็ดโดยเฉพาะเป็ดเทศเพื่อผลิตไข่ได้ผลดีมาก  ในขณะที่การเลี้ยงเป็ดในลักษณะกึ่งพื้นบ้านก็ได้ผลดีเช่นกัน  นอกจากนี้ผลการทดสอบการเลี้ยงรวมกับไก่พื้นเมืองและปลาก็ได้ผลเป็นที่น่าพอใจ (ภาพที่ 44-59)

        ในการเลี้ยงสัตว์ชนิดต่าง ๆ ที่กล่าวมาแล้วข้างต้น  มีอุปสรรคในหลาย ๆ ด้าน  โดยเฉพาะในด้านโรคต่าง ๆ ที่รบกวนแต่ก็ได้มีการป้องกันและรักษาตามเหตุการณ์ที่เกิดขึ้น  ได้ความรู้จากการปฏิบัติดังกล่าวนั้นและได้แปลงให้เป็นวิธีการป้องกันและรักษาในหลักสูตรการฝึกอบรมการเลี้ยงสัตว์เฉพาะทางเป็นชนิด ๆ ไป

สรุป อภิปราย และข้อเสนอแนะ
    การศึกษาทดลองและทดสอบการเลี้ยงสัตว์ขนาดเล็กซึ่งได้แก่  แพะ  สุกร  และ  กระต่าย  และการเลี้ยงสัตว์ปีก คือ ไก่และเป็ด  ได้ผลเป็นที่น่าพอใจ  และได้พัฒนาวิธีการเลี้ยงสัตว์เหล่านั้น  โดยดัดแปลงให้เข้ากับสภาพการเลี้ยงตามปัจจัยกำหนด  ทั้งนี้ผลการทดลองและการทดสอบปลีกย่อยในขั้นตอนต่าง ๆ ของการเลี้ยงสัตว์ได้พัฒนาให้เป็นวิธีการสำหรับเผยแพร่ในการฝึกอบรมเฉพาะทางของสัตว์แต่ละชนิด   ผลพลอยได้ที่ได้จากการศึกษาและทดสอบได้แปลงไว้ในรูปของคอกสัตว์สาธิตภายในพื้นที่ปฏิบัติงานของกลุ่มศึกษาและพัฒนาปศุสัตว์  ให้เป็นพื้นที่ศึกษาดูงานสำหรับเกษตรกรและผู้ที่สนใจ   ทั้งนี้การศึกษาทดลองยังคงมีการดำเนินการอย่างต่อเนื่องเพื่อศึกษาและทดสอบเกี่ยวกับปัจจัยที่มีผลต่อการเจริญเติบโต  การอยู่รอด  ตลอดจนผลผลิตของสัตว์ชนิดต่าง ๆ เหล่านั้น   โดยมีการศึกษาเกี่ยวกับการป้องกันและรักษาโรคต่าง ๆ ที่เกิดกับสัตว์เหล่านั้นไปพร้อมกัน