ความเป็นมาและความสาคัญของปัญหา 

1.1  ความสำคัญ

1.1.1  พระราชดำริ 

1)  พระราชดำริเมื่อวันที่ 11 ธันวาคม 2525

เมื่อวันเสาร์ที่ 11 ธันวาคม 2525 พระบาทสมเด็จพระเจ้าอยู่หัว ได้พระราชทานพระบรมราชวโรกาสให้ หม่อมเจ้าจักรพันธ์เพ็ญศิริ จักรพันธุ์ องคมนตรี อธิบดีกรมชลประธานและเลขาธิการคณะกรรมการพิเศษเพื่อประสานงานโครงการอันเนื่องมาจากพระราชดำริ พร้อมด้วยเจ้าหน้าที่เข้าเฝ้าทูลละอองธุลีพระบาท ณ กรมราชองครักษ์ สวนจิตรลดา ในการนี้ได้พระราชทานกระแสพระราชดำริให้กรมชลประทานพิจารณาวางโครงการและก่อสร้างโครงการจัดหาน้ำสนับสนุนศูนย์ศึกษาการพัฒนาพื้นที่ต้นน้ำห้วยฮ่องไคร้อันเนื่องมาจากพระราชดำริ อำเภอดอยสะเก็ด จังหวัดเชียงใหม่ โดยเร่งด่วน ดังนี้

“...ควรพิจารณาวางโครงการและก่อสร้างอ่างเก็บน้ำทางบริเวณต้นน้ำห้วยฮ่องไคร้เหนืออ่างเก็บน้ำห้วยฮ่องไคร้ 1 ที่สำนักงานเร่งรัดพัฒนาชนบทได้ก่อสร้างไว้แล้ว เพื่อใช้เป็นแหล่งน้ำสำหรับการพัฒนาพื้นที่ต้นน้ำห้วยฮ่องไคร้ต่อไป…”

“...ควรพิจารณาต่อท่อผันน้ำจากฝายทดน้ำแม่ลายไปลงอ่างเก็บน้ำห้วยฮ่องไคร้ 1 เพื่อเสริมปริมาณน้ำของอ่างเก็บน้ำห้วยฮ่องไคร้ 1 ในช่วงที่ขาดฝนและในระยะปลายฤดูฝนด้วย โดยการต่อท่อจากปลายท่อผันน้ำของฝายทดน้ำแม่ลายของกรมชลประทานที่ผันน้ำไปลงอ่างเก็บน้ำห้วยแม่คูหาของสำนักงานเร่งรัดพัฒนาชนบทในเขตหมู่บ้านสหกรณ์สันกำแพงที่ได้ก่อสร้างไว้เดิมแล้ว…”

“...ควรพิจารณาวางโครงการและก่อสร้างอ่างเก็บน้ำห้วยฮ่องไคร้ตอนล่าง บริเวณบ้านกาดขี้เหล็ก อำเภอดอยสะเก็ด จังหวัดเชียงใหม่ เพื่อจัดหาน้ำให้กับราษฎรหมู่บ้านต่างๆ ในเขตตำบลแม่โป่ง อำเภอดอยสะเก็ด จังหวัดเชียงใหม่ พื้นที่ประมาณ 2,000 ไร่ สามารถทำการเพาะปลูกได้ทั้งในฤดูฝนและฤดูแล้งและมีน้ำเพื่อการอุปโภคบริโภคสำหรับราษฎรหมู่บ้านต่างๆ ดังกล่าวตลอดปีด้วย…”

2)  พระราชดำริ เมื่อวันที่ 3 กุมภาพันธ์ 2527

เมื่อวันที่ 3 กุมภาพันธ์ 2527 พระบาทสมเด็จพระเจ้าอยู่หัว ได้เสด็จพระราชดำเนินทอดพระเนตร ศูนย์ศึกษาการพัฒนาห้วยฮ่องไคร้อันเนื่องมาจากพระราชดำริ ในเขตอำเภอดอยสะเก็ด จังหวัดเชียงใหม่ ได้พระราชทานพระราชดำริเพิ่มเติมเกี่ยวกับแนวทางในการวางแผนการดำเนินงานของศูนย์ศึกษาการพัฒนาห้วยฮ่องไคร้ ดังนี้  “...ศูนย์ศึกษาการพัฒนาห้วยฮ่องไคร้อันเนื่องมาจากพระราชดำริ จะทำการศึกษาการพัฒนาป่าไม้พื้นที่ต้นน้ำลำธารให้ได้ผลอย่างสมบูรณ์เป็นหลักให้เป็นต้นทาง ปลายทางเป็นการศึกษาการประมงตามอ่างเก็บน้ำต่างๆ ที่จะก่อให้เกิดประโยชน์ต่อราษฎรอย่างแท้จริง ผสมกับการศึกษาด้านสหกรณ์ ด้านเกษตรกรรม ด้านปศุสัตว์ (รวมโคนม) และด้านเกษตรอุตสาหกรรม รวมทั้งด้านตลาดอีกด้วยเพื่อให้ศูนย์ศึกษาการพัฒนาห้วยฮ่องไคร้แห่งนี้เป็นศูนย์ที่สมบูรณ์แบบก่อให้เกิดประโยชน์ต่อราษฎรที่จะเข้ามาศึกษากิจกรรมต่างๆ ภายในศูนย์แล้วนำไปใช้ปฏิบัติอย่างได้ผลต่อไป...”  

1.1.2  แนวทางในการดำเนินงานศูนย์ศึกษาการพัฒนา

1)  การจัดหาแหล่งน้ำ

อ่างเก็บน้ำห้วยฮ่องไคร้ 5 ความจุ 2.0 ล้านลูกบาศก์เมตร สำนักงานเร่งรัดพัฒนาชนบท ได้ก่อสร้างเสร็จเมื่อปี พ.ศ. 2522 อ่างเก็บน้ำห้วยฮ่องไคร้ 1 ความจุ 0.25 ล้านลูกบาศก์เมตร กรมชลประทาน ก่อสร้างเสร็จตั้งแต่ปี พ.ศ. 2526 ระบบท่อผันน้ำจากแม่ลายไปลงอ่างเก็บน้ำห้วยฮ่องไคร้ 1 ปริมาณน้ำประมาณวันละ 5,000 ลูกบาศก์เมตร กรมชลประทานก่อสร้างเสร็จตั้งแต่ปี พ.ศ. 2527

ควรพิจารณาดำเนินการก่อสร้างระบบท่อส่งน้ำของอ่างเก็บน้ำห้วยฮ่องไคร้ 1 ในปี พ.ศ. 2527 เพื่อส่งน้ำสนับสนุนพื้นที่พัฒนาป่าไม้ด้วยน้ำชลประทาน ประมาณ 600 ไร่ ควรก่อสร้างอาคารบังคับน้ำจากแนวท่อไว้ที่บริเวณห้วยธรรมชาติที่ท่อส่งน้ำตัดผ่าน เพื่อระบายน้ำลงสู่ลำห้วยให้กับฝายเก็บกักน้ำต่างๆ และสร้างอาคารบังคับน้ำไว้ ตามลูกเนินแล้วขุดคูส่งน้ำระบบก้างปลาไว้ โดยให้ คูส่งน้ำลัดเลาะไปตามลูกเนินมีส่วนลาดชันเพียงเล็กน้อยและสร้างฝายปิดกั้นน้ำในคูไว้เป็นช่วงๆ ให้น้ำขังอยู่ในคูได้เป็นระยะเวลานานเพื่อให้น้ำดูดซึมลงไปในดินเพิ่มความชุ่มชื้นในดิน สำหรับสนับสนุน การปลูกป่าให้ได้ผลอย่างสมบูรณ์ต่อไป

ควรพิจารณาดำเนินการก่อสร้างอ่างเก็บน้ำห้วยฮ่องไคร้ 2 พร้อมระบบส่งน้ำบางส่วนในปี พ.ศ. 2527 เพื่อส่งน้ำสนับสนุนกิจกรรมด้านต่างๆ ของศูนย์ ซึ่งจะเริ่มดำเนินการในปี พ.ศ. 2527 นี้ เช่น หมู่บ้านเกษตรกรรมแบบประณีต การปลูกทุ่งหญ้าเลี้ยงสัตว์ การเลี้ยงโคนม การปศุสัตว์และการเกษตรกรรมอื่นๆ 

ควรพิจารณาสร้างฝายเก็บน้ำตามลำน้ำสาขาของห้วยฮ่องไคร้ โดยสร้างเป็นฝายแบบง่าย เช่น ฝายหินตั้งและฝายแบบชาวบ้าน โดยดำเนินการก่อสร้างเป็นช่วงๆ ทั้งในเขตพื้นที่พัฒนาป่าไม้ด้วยน้ำชลประทานและพื้นที่พัฒนาป่าไม้ด้วยน้ำฝน เพื่อสนับสนุนการพัฒนาป่าไม้ ให้ได้ผลอย่างสมบูรณ์ต่อไป ควรเร่งดำเนินการในปี พ.ศ. 2527 บางส่วนและดำเนินการในปีต่อๆ ไป ตามความเหมาะสม

2)  การพัฒนาป่าไม้

เนื่องจากการปลูกป่าในสภาพปัจจุบัน ปลูกกล้าไม้ไป 100 ต้น จะเหลือเพียง 30 ต้น โดยตายไปเสีย 70 ต้น เนื่องจากการขาดแคลนน้ำ นอกจากนั้นในระยะฤดูแล้ง ต้นไม้ต่างๆ จะแห้งมากทำให้เกิดไฟไหม้ป่าเสียหายเป็นจำนวนมากเป็นประจำทุกปี ดังนั้นในการพัฒนาป่าไม้ภายในศูนย์ศึกษาการพัฒนาห้วยฮ่องไคร้นี้ จึงได้ก่อสร้างอ่างเก็บน้ำและฝายเก็บกักน้ำบริเวณต้นน้ำลำธารขึ้น เพื่อเป็นการศึกษาและทดลองการปลูกป่า โดยให้น้ำชลประทาน ซึ่งเชื่อแน่ว่าป่าไม้ที่ปลูกโดยได้รับน้ำชลประทานนี้จะต้องเจริญเติบโตเร็ว นอกจากนั้นพื้นดินจะชุ่มชื้นตลอดเวลาและต้นไม้จะเขียวสดอยู่ตลอดปี ทำให้เกิดไฟป่าได้ยากและเปอร์เซ็นต์การตายหลังจากปลูกกล้าไม้แล้วจะต้องลดลงมากด้วย อาจจะเหลือเปอร์เซ็นต์การตายเพียง 5-10 เปอร์เซ็นต์ แทนที่จะตายประมาณ 70 เปอร์เซ็นต์ เช่น ในสภาพปัจจุบัน

(1)  การพัฒนาป่าไม้ในเขตชลประทาน

พื้นที่พัฒนาป่าไม้ด้วยน้ำชลประทานจากอ่างเก็บน้ำห้วยฮ่องไคร้ 1 ประมาณ 600 ไร่ นั้นพื้นที่ตามลูกเนินจะได้รับน้ำซึมจากคูน้ำระบบก้างปลาและพื้นที่ตามริมน้ำลำห้วยธรรมชาติต่างๆ สำหรับในช่วงที่ขาดฝนและตลอดในระยะฤดูแล้งจะทำให้ป่าไม้ในพื้นที่นี้ได้รับน้ำตลอดปี ซึ่งต้นไม้จะเขียวชอุ่มตลอดปีและนอกจากนั้นพื้นที่ดินยังชุ่มชื้นตลอดทั้งปีอีกด้วย ลักษณะของพื้นที่ป่าไม้ทั้ง 60 ไร่ บริเวณนี้จะเป็นแนวป้องกันไฟ (ป่าเปียก) ทั้งผืน

(2)  การพัฒนาป่าไม้นอกเขตชลประทาน

พื้นที่พัฒนาป่านอกเขตชลประทานภายในศูนย์แห่งนี้ มีพื้นที่ประมาณ 6,000 ไร่ สำหรับพื้นที่ตามร่องห้วยธรรมชาติต่างๆ จะได้รับน้ำซึมจากฝายเก็บน้ำต่างๆ และฝายเก็บน้ำเหล่านี้ควรต่อท่อชักน้ำทั้งสองฝั่ง (อาจจะใช้ท่อไม้ไผ่) เพื่อชักน้ำจากเหนือฝายกระจายน้ำออกไปตามสันเนินเพื่อให้น้ำซึมลงไปในดินเพิ่มความชุ่มชื้นในดิน สำหรับสนับสนุนการปลูกป่าไม้ตามร่องห้วยธรรมชาติและชายเนินต่อไป ซึ่งต้นไม้ตามร่องห้วยและชายเนินนี้จะเติบโตเร็วคลุมร่องห้วยไว้ ทำให้พื้นดินชุ่มชื้นตลอดเวลาลักษณะเป็นแนวป้องกันไฟ (ป่าเปียก) เป็นแนวๆ ไปตามร่องห้วยต่างๆ ดังกล่าวแล้ว การปลูก ควรพิจารณาดำเนินการปลูกในพื้นที่ป่าที่ถูกลอบทำลายไว้แล้วก่อนและการปลูกป่าตามแนวถนน ในเขตโครงการที่ก่อสร้างไว้แล้วหรือที่จะก่อสร้างต่อไป ซึ่งต้นไม้บางส่วนถูกทำลายไปเนื่องจากการก่อสร้างถนนดังกล่าว ควรพิจารณาดำเนินการปลูกต้นไม้ชนิดที่ใช้ประกอบในการทำอาหารได้  เช่น  ต้นแค  ต้นขี้เหล็ก  ต้นมะรุม  ต้นสะเดา  ต้นมะม่วง เป็นต้น โดยปลูกให้เป็นหย่อมๆ  เพื่อความสวยงามและใช้ประโยชน์ได้ด้วย   ส่วนพื้นที่ป่าโดยทั่วไป ควรพิจารณาปลูกไม้ 3 อย่าง ไม้ใช้สอย (รวมไม้ไผ่) ไม้ผลและไม้ฟืน  ตามความเหมาะสม ควรพิจารณาก่อสร้างถนนสันเขาและก่อสร้างรั้วตามแนวถนนรอบเขตโครงการเพื่อการตรวจสอบสภาพป่าไม้อย่างทั่วถึง ป้องกันการบุกรุกทำลายป่าและจะจัดทำเป็นสวนสัตว์เปิดในระยะต่อไปด้วย

วัตถุประสงค์ของโครงการ 

          1.2.1  เพื่อให้ทราบชนิดและจำนวนสัตว์ป่าที่ปรากฏในป่าแต่และประเภทในพื้นที่ศึกษาและจำแนกตามช่วงเวลากลางวัน กลางคืนและตามฤดูกาล

1.2.2  เพื่อให้ทราบถึงปริมาณการสืบพันธุ์ตามธรรมชาติของสัตว์ป่าบางชนิดที่ทดลองอนุรักษ์ในพื้นที่ศึกษา

วิธีดำเนินการ 

3.1.1 ลักษณะพื้นที่

พื้นที่โครงการศูนย์ศึกษาการพัฒนาห้วยฮ่องไคร้อันเนื่องมาจากพระราชดำริ อำเภอดอยสะเก็ด จังหวัดเชียงใหม่ (ภาพที่ 3.1) อยู่ในตำแหน่งเส้นรุ้งที่ 18 องศา 53 ลิปดา ถึง 18 องศา 56 ลิปดาเหนือและเส้นแวงที่ 99 องศา 14 ลิปดา ถึง 99 องศา 16 ลิปดา ความลาดชันของพื้นที่ค่อนข้างน้อยเฉลี่ยประมาณ 3.5 เปอร์เซ็นต์ ความสูงเหนือระดับน้ำทะเลปานกลางเฉลี่ยระหว่าง 350-580 เมตร มีพื้นที่ลุ่มน้ำ 8,500 ไร่ ความกว้างเฉลี่ยของลุ่มน้ำ 2,500 เมตร ความยาวเฉลี่ยของลุ่มน้ำ 6,500 เมตร ทิศทางความลาดชันของพื้นที่จากทิศเหนือลงไปทางทิศใต้ พิกัดในแผนที่ระวาง 2088352 N 523755 E สภาพป่าโดยทั่วไปเป็นป่าเต็งรังค่อนข้างเสื่อมโทรม โดยเฉพาะบริเวณที่เป็นภูเขา พื้นป่าบางแห่งมีหินขนาดใหญ่โผล่ ส่วนป่าเบญจพรรณจะพบตามบริเวณที่ใกล้ลำห้วยที่มีความชุ่มชื้นพอควรและในสังคมพืชนี้จะมีพรรณไม้เด่นของป่าเต็งรังขึ้นปะปนอยู่ด้วย ซึ่งอาจเป็นเพราะสังคมพืชทั้งสองชนิดนี้ขึ้นสลับกันอยู่ เป็นเหตุทำให้พรรณไม้ของสังคมพืชหนึ่งสามารถกระจายและขึ้นอยู่ได้ในอีกสังคมหนึ่ง จากการสำรวจจำแนกดินในพื้นที่ลุ่มน้ำห้วยฮ่องไคร้ฯ พบว่าดินส่วนใหญ่เป็นดินที่เกิดจากการ ผุสลายของหินภูเขาไฟ หินชั้นและหินตะกอน ลักษณะดินจัดอยู่ในกลุ่ม Red Yellow Podzolic soil และ Reddish brown lateritic soil มีสภาพค่อนข้างเลวไม่เหมาะที่จะเปิดหน้าดินเพื่อการกสิกรรมแต่เพียงอย่างเดียว 

3.1.2 ลักษณะพืชพรรณ

1) ป่าเบญจพรรณพื้นที่แปลงตัวอย่างตั้งอยู่บริเวณใกล้ลำห้วยที่มีความชุ่มชื้นมากพอควรและในสังคมพืชนี้จะมีพรรณไม้เด่นของป่าเต็งรังขึ้นปะปนอยู่ด้วย ลักษณะพื้นที่มีความลาดชันน้อย สูงจากระดับน้ำทะเลปานกลางประมาณ 450 เมตร ไม้ขนาดเล็กมีเรือนยอดอยู่ใต้เรือนยอดของไม้ขนาดใหญ่เป็นส่วนมาก แสงสว่างส่องถึงพื้นป่าได้ประมาณ 30 เปอร์เซ็นต์ และมีจำนวนต้นไม้ขนาดกลางและขนาดใหญ่จำนวนมากกว่าไม้ขนาดเล็กขึ้นอยู่อย่างหนาแน่น ลูกไม้และไม้พื้นล่างของป่า ได้แก่ แดง สัก รกฟ้า มะแฟนและ รัง ไม่พบไผ่เป็นไม้พื้นล่างในบริเวณนี้เลย 

2) ป่าเต็งรัง พื้นที่แปลงตัวอย่างตั้งอยู่บริเวณทางเข้าศูนย์ศึกษาการพัฒนาห้วยฮ่องไคร้ สภาพพื้นที่เป็นที่ราบ สูงจากระดับน้ำทะเลปานกลางประมาณ 500 เมตร พรรณไม้ส่วนใหญ่อยู่ในวงศ์ Dipterocarpaceae ขึ้นกระจัดกระจายอยู่อย่างหนาแน่นทั่วพื้นที่ ต้นไม้ที่มีขนาดเล็กจะพบอยู่เป็นจำนวนมาก เรือนยอดของไม้ชั้นบนมีการแผ่ซ้อนทับไม้ชั้นล่างบ้างแต่ไม่มาก แสงสว่างส่องลงไปถึงพื้นป่าได้มาก 

ภาพที่ 3.1 แผนที่ระวางแสดงขอบเขตพื้นที่ศูนย์ศึกษาการพัฒนาห้วยฮ่องไคร้ จังหวัดเชียงใหม่

สำหรับป่าเต็งรังที่ได้รับการพัฒนาโดยระบบชลประทาน พื้นที่แปลงตัวอย่างตั้งอยู่ทางทิศตะวันออกของพื้นที่มีการให้น้ำแก่พื้นที่ป่าไม้ สภาพพื้นที่มีความลาดชันประมาณ 18 เปอร์เซ็นต์ ทิศด้านลาดหันไปทางทิศตะวันตก สูงจากระดับน้ำทะเลปานกลางประมาณ 550 เมตร พรรณไม้ที่ขึ้นบริเวณด้านบนของทิศด้านลาดจะขึ้นอยู่อย่างหนาแน่นซึ่งเป็นไม้ในวงศ์ Dipterocarpaceae เป็นส่วนมาก ส่วนตอนล่างของทิศด้านลาดจะมีไม้สักขึ้นแทรกอยู่และมีความหนาแน่นน้อยกว่าบริเวณด้านบนของทิศด้านลาด เรือนยอดของไม้ชั้นล่างส่วนใหญ่จะถูกบดบังโดยไม้ชั้นบน ลูกไม้และไม้พื้นล่างที่พบมาก คือ รัง
3.1.3 ลักษณะภูมิอากาศ
สภาพภูมิอากาศของพื้นที่ศูนย์ศึกษาการพัฒนาห้วยฮ่องไคร้ อันเนื่องมาจากพระราชดำริ แบ่งออกเป็น 3 ฤดู ฤดูฝนเริ่มตั้งแต่เดือนพฤษภาคมไปจนเดือนตุลาคม มีฝนตกชุกในเดือนสิงหาคม ฤดูหนาวเริ่มตั้งแต่เดือนพฤศจิกายนถึงกลางเดือนกุมภาพันธ์ อากาศค่อนข้างหนาวในเดือนธันวาคม ฤดูร้อนเริ่มตั้งแต่กลางเดือนกุมภาพันธ์ถึงเดือนเมษายน อากาศจะร้อนจัดในเดือนเมษายน ปริมาณน้ำฝนเฉลี่ยต่อปี 1,315.3 มิลลิเมตร จำนวนวันที่ฝนตกเฉลี่ยต่อปี 115 วัน อุณหภูมิสูงสุดเฉลี่ย 32.3 องศาเซลเซียส อุณหภูมิต่ำสุดเฉลี่ย 18.8 องศาเซลเซียส ความชื้นสัมพัทธ์ 81.1 เปอร์เซ็นต์ การระเหยของน้ำเฉลี่ยต่อปี 1,220.0 มิลลิเมตร สภาพภูมิอากาศของศูนย์ศึกษาการพัฒนาห้วยฮ่องไคร้แสดงไว้ในตารางที่ 3.1

ตารางที่ 3.1 สรุปข้อมูลอากาศในพื้นที่ศูนย์ศึกษาการพัฒนาห้วยฮ่องไคร้ เฉลี่ยปี 2528-2556

3.2  วิธีการศึกษา

3.2.1 อุปกรณ์ในการศึกษา 

1) กล้องถ่ายภาพพร้อมอุปกรณ์ถ่ายภาพ

2) สมุดบันทึกและเครื่องเขียน

3) แบบฟอร์มบันทึกข้อมูล

4) เครื่องบันทึกตำแหน่งบนแผนที่โลก (GPS)

5) ปี๊บขนาด 20 ลิตร จำนวน 50 ใบ

6) จอบและเสียม

7) อุปกรณ์จับปลา

8) เชือกฟาง

9) ถุงเก็บตัวอย่าง ขวดบรรจุและเอทธิลแอลกอฮอล์ 90 เปอร์เซ็นต์

10) คู่มือจำแนกสัตว์ป่าเลี้ยงลูกด้วยนม นก สะเทินน้ำสะเทินบก สัตว์เลื้อยคลานและปลา

3.2.2 วิธีการศึกษา

กำหนดแปลงตัวอย่างขนาด 100X100 เมตร ในป่าเต็งรัง ป่าเบญจพรรณ ป่ารุ่น พื้นที่เกษตรกรรม พื้นที่อาศัยและกิจกรรมมนุษย์ พื้นที่ละ 3 แปลง รวม 15 แปลง ที่ระดับความสูงจากระดับน้ำทะเลต่างกัน เท่าที่มีปรากกฎในพื้นที่ในช่วง 200–500 เมตร จากระดับน้ำทะเล สังเกตชนิดและจำนวนของสัตว์ที่เข้ามาใช้พื้นที่ตามระดับความสูงตามแนวดิ่ง นอกจากนี้ใช้การเดินตามเส้นทางสำรวจที่มีภายในพื้นที่โครงการเพื่อบันทึกชนิดสัตว์ที่ปรากฏ โดยจำแนกตามสภาพป่า และระดับความสูง สำรวจสัตว์ป่าที่ออกหากินในเวลากลางคืน โดยใช้กรง หลุม และตาข่าย ทั้งในแปลงตัวอย่าง และเส้นทางต่างๆ ตามสภาพป่า และระดับความสูงที่กำหนด

ภาพที่ 3.2 การเก็บข้อมูลสัตว์ป่า

ผลการศึกษาทดลองวิจัย

4.1  ระบบนิเวศป่าไม้
การวิจัยเกี่ยวกับความหลากหลายชนิดพันธุ์ไม้ การเปลี่ยนแปลงของสังคมพืชและการกักเก็บคาร์บอนในระบบนิเวศป่าไม้ในศูนย์ศึกษาการพัฒนาห้วยฮ่องไคร้อันเนื่องมาจากพระราชดำริ แบ่งออกเป็น 5 ตอนคือ (1) ป่าไม้ที่ได้รับน้ำฝนอย่างเดียว (2) ป่าไม้ที่มีการจัดการโดยใช้การชลประทาน (3) ป่าไม้ที่มีการจัดการโดยการสร้างฝาย (4) ป่าไม้ที่มีการจัดการโดยการสร้างอ่างเก็บน้ำและฝาย และ (5) ป่าไม้ที่อยู่นอกศูนย์ศึกษาการพัฒนาห้วยฮ่องไคร้ฯ ป่าไม้บริเวณศูนย์ศึกษาการพัฒนาห้วยฮ่องไคร้ฯ แต่เดิมเป็นป่าที่เสื่อมสภาพความอุดมสมบูรณ์ ที่เกิดจากการทำสัมปทานและการลักลอบตัดฟันไม้ในอดีต ปัจจุบันการลักลอบตัดฟันต้นไม้จึงหมดไปและจัดเป็นป่าไม้ที่กำลังฟื้นสภาพความอุดมสมบูรณ์ (Recovery forests)
4.1.1 ป่าไม้ที่ได้รับน้ำฝนอย่างเดียว 
โครงสร้างประชากรเกี่ยวกับชนิดพันธุ์ไม้ที่ขึ้นอยู่และจำนวนชนิดมีความแตกต่างกันเล็กน้อยระหว่างป่าที่ได้รับน้ำจากน้ำฝนอย่างเดียวใน 3 พื้นที่ แปลงที่ 1 เป็นป่าเต็งรังโดยแท้จริง แปลงที่ 2 เป็นป่าเต็งรังที่มีพันธุ์ไม้จากป่าเบญจพรรณขึ้นปะปนเล็กน้อย และ แปลงที่ 3 เป็นป่าเบญจพรรณที่มีพันธุ์ไม้ป่าเต็งรังขึ้นปะปนพอๆ กัน ในช่วง 13 ปี ของการป้องกันรักษาป่านั้น พบว่า ชนิดพันธุ์ไม้ที่ขึ้นอยู่เปลี่ยนแปลงไปจากเดิมเพียงเล็กน้อยและทำให้สังคมพืชมีความคล้ายคลึงกันของสังคมพืชระหว่างปี 2544 และ 2556 ผันแปรระหว่าง 88.0-94.12 เปอร์เซ็นต์ มีพันธุ์ไม้บางชนิดหายไป แต่มีชนิดพันธุ์ใหม่ขึ้นทดแทน
ดัชนีความหลากชนิดพันธุ์ไม้ที่ลดลงตามระยะเวลาที่ป่าไม้กำลังมีการฟื้นสภาพความอุดมสมบูรณ์นั้นอาจเป็นเพราะในระยะแรกที่ป่าเสื่อมโทรมนั้นมีพันธุ์ไม้ที่ชอบแสงขึ้นอยู่ ต่อมาเมื่อต้นไม้เจริญเติบโตในป่าขึ้นทำให้เกิดร่มเงาและยังผลทำให้ต้นไม้ที่ถูกบดบังแสงอ่อนแอและตายไป สำหรับ แปลงที่ 2 ต้นไม้ในป่าสามารถเจริญเติบโตและแข่งขันกัน ประชากรของต้นไม้ส่วนใหญ่จึงยังคงไม่เปลี่ยนแปลง
แปลง ปมฮ-1  ในปี พ.ศ. 2544 พรรณไม้ในป่าที่ได้รับน้ำฝนอย่างเดียวมีปริมาณการกักเก็บคาร์บอนในมวลชีวภาพทั้งหมด 5.80 ตันต่อไร่ปริมาณการกักเก็บได้เพิ่มขึ้นทุกปี และในปี 2556 มีปริมาณเท่ากับ 9.37 ตันต่อไร่ปริมาณการกักเก็บคาร์บอนที่เพิ่มขึ้นระหว่างปี พ.ศ. 2544-2556 (13 ปี) มีค่าเท่ากับ 3.57 ตันต่อไร่ (เฉลี่ย 297.62 กิโลกรัมต่อไร่)
แปลง ปมฮ-2  ในปี พ.ศ. 2544 พรรณไม้ในป่าแปลงนี้มีปริมาณการกักเก็บคาร์บอนในมวลชีวภาพทั้งหมด 7.50 ตันต่อไร่โดยมีปริมาณการกักเก็บเพิ่มขึ้นทุกปี และในปี 2556 มีปริมาณเท่ากับ 11.71 ตันต่อไร่ปริมาณการกักเก็บคาร์บอนที่เพิ่มขึ้นระหว่างปี พ.ศ. 2544-2556 (13 ปี) มีค่าเท่ากับ 4.21 ตันต่อไร่ (เฉลี่ย 351.27 กิโลกรัมต่อไร่)
แปลง ปมฮ-3  ในปี พ.ศ. 2544 พรรณไม้ในป่าแปลงนี้มีปริมาณการกักเก็บคาร์บอนในมวลชีวภาพทั้งหมด 7.32 ตันต่อไร่โดยมีปริมาณการกักเก็บเพิ่มขึ้นทุกปี และในปี 2556 มีปริมาณเท่ากับ 12.67 ตันต่อไร่ปริมาณการกักเก็บคาร์บอนในมวลชีวภาพที่เพิ่มขึ้นระหว่างปี พ.ศ. 2544-2556 (13 ปี) มีค่าเท่ากับ 5.35 ตันต่อไร่ (เฉลี่ย 446.06 กิโลกรัมต่อไร่) ปริมาณการกักเก็บคาร์บอนในมวลชีวภาพในป่าที่ได้รับน้ำฝนอย่างเดียวของแปลงตัวอย่าง 3 แปลง มีอัตราความเพิ่มพูนระหว่าง 297.62-446.06 กิโลกรัมต่อไร่ (เฉลี่ย 364.98 กิโลกรัมต่อไร่) 

4.1.2 ป่าไม้ที่ได้รับน้ำชลประทาน 
โครงสร้างประชากรเกี่ยวกับชนิดพันธุ์ไม้ที่ขึ้นอยู่และจำนวนชนิดมีความแตกต่างกันเล็กน้อยระหว่างป่าที่ได้รับน้ำจากชลประทานใน 3 พื้นที่ แปลง ปมฮ-4 เป็นป่าเบญจพรรณ ที่มีไม้รังขึ้นปะปน 6 ต้น แต่ในปี 2556 ไม้รังทั้งหมดตายไป แปลง ปมฮ-5 เป็นป่าเบญจพรรณที่มีพันธุ์ไม้จากป่าเต็งรังขึ้นปะปน โดยเฉพาะไม้รังขึ้นปะปน 19 ต้น ต่อมาในปี 2556 ไม้รังตายไปบางส่วนและเหลือ 3 ต้น และ แปลงที่ 3 เป็นป่าเต็งรังที่มีไม้ชิงชันหนาแน่น 84 ต้น พบไม้รังขึ้นอยู่ 19 ต้นและสัก 2 ต้น ต่อมาในปี 2556 ไม้รังตายไปบางส่วนและเหลือ 10 ต้น และมีไม้สัก 2 ต้น ในช่วง 13 ปี ของการป้องกันรักษาป่านั้น พบว่า ชนิดพันธุ์ไม้ที่ขึ้นอยู่เปลี่ยนแปลงไปจากเดิมและทำให้สังคมพืชมีความคล้ายคลึงกันของสังคมพืชระหว่างปี 2544 และ 2556 ผันแปรระหว่าง 74.19-85.71 เปอร์เซ็นต์ มีพันธุ์ไม้บางชนิดหายไป แต่มีชนิดพันธุ์ใหม่ขึ้นทดแทน 
แปลง ปมฮ-4  ปี พ.ศ. 2544 พรรณไม้ในป่าที่ได้รับน้ำชลประทานมีปริมาณการสะสมคาร์บอนในมวลชีวภาพทั้งหมด 13.73 ตันต่อไร่โดยเพิ่มขึ้นทุกปี และในปี 2556 มีปริมาณเท่ากับ 16.73 ตันต่อไร่คิดเป็นปริมาณการกักเก็บคาร์บอนที่เพิ่มขึ้นระหว่างปี พ.ศ. 2544-2556 (13 ปี) มีค่าเท่ากับ 3.00 ตันต่อไร่ (เฉลี่ย 230.77 กิโลกรัมต่อไร่)
แปลง ปมฮ-5  ในปี พ.ศ. 2544 พรรณไม้ในป่าแปลงนี้มีปริมาณการสะสมคาร์บอนในมวลชีวภาพทั้งหมด 10.61 ตันต่อไร่โดยมีปริมาณการกักเก็บเพิ่มขึ้นทุกปี และในปี 2556 มีปริมาณเท่ากับ 15.29 ตันต่อไร่ปริมาณการกักเก็บคาร์บอนที่เพิ่มขึ้นระหว่างปี พ.ศ. 2544-2556 (13 ปี) มีค่าเท่ากับ 4.68 ตันต่อไร่ (เฉลี่ย 360.00 กิโลกรัมต่อไร่)
แปลงที่ 3  ในปี พ.ศ. 2544 พรรณไม้ในแปลงนี้มีปริมาณคาร์บอนในมวลชีวภาพทั้งหมดต่ำกว่าแปลง 2 และ 3 เท่ากับ 8.28 ตันต่อไร่โดยมีปริมาณการกักเก็บเพิ่มขึ้นทุกปี และในปี 2556 มีปริมาณเท่ากับ 10.62 ตันต่อไร่ปริมาณการกักเก็บคาร์บอนในมวลชีวภาพที่เพิ่มขึ้นระหว่างปี พ.ศ. 2544-2556 (13 ปี) มีค่าเท่ากับ 2.34 ตันต่อไร่ (เฉลี่ย 180.00 กิโลกรัมต่อไร่)
ปริมาณการกักเก็บคาร์บอนในมวลชีวภาพในป่าที่ได้รับน้ำชลประทานของแปลงตัวอย่าง 3 แปลง มีอัตราความเพิ่มพูนระหว่าง 180.0-360.0 กิโลกรัมต่อไร่ (เฉลี่ย 256.92 กิโลกรัมต่อไร่) 
4.1.3 ป่าไม้ในลุ่มน้ำที่มีการสร้างฝาย 
โครงสร้างประชากรเกี่ยวกับชนิดพันธุ์ไม้ที่ขึ้นอยู่และจำนวนชนิดมีความแตกต่างกันระหว่างป่าในพื้นที่ลุ่มน้ำที่มีการสร้างฝายของ 3 พื้นที่ แปลงที่ 1 เป็นป่าเต็งรังที่มีพันธุ์ไม้เด่นร่วมกัน 4 ชนิด คือ พลวง รัง เหียงและเต็ง ตามลำดับจำนวนประชากร  แปลงที่ 2 เป็นป่าเต็งรังที่มีพันธุ์ไม้เด่น 4 ชนิดคือ เหียง พลวง รักและรัง ตามลำดับจำนวนประชากร และ แปลงที่ 3 เป็นป่าเบญจพรรณ แต่มีไม้กระถินยักษ์ (พันธุ์ไม้ต่างประเทศ) บุกรุกเข้าไปจำนวนมาก ในช่วง 13 ปี ของการป้องกันรักษาป่านั้น พบว่า ชนิดพันธุ์ไม้ที่ขึ้นอยู่ในป่าเต็งรังมีการเปลี่ยนแปลงไปจากเดิมเพียงเล็กน้อย แต่มีการเปลี่ยนแปลงมากขึ้นในป่าเบญจพรรณ
แปลง ปมฮ-6 ในปี พ.ศ. 2544 พรรณไม้ในป่าพื้นที่ลุ่มน้ำที่สร้างฝายมีปริมาณการกักเก็บคาร์บอนในมวลชีวภาพทั้งหมด 3.99 ตันต่อไร่ปริมาณการกักเก็บได้เพิ่มขึ้นทุกปี และในปี 2556 มีปริมาณเท่ากับ 7.11 ตันต่อไร่ปริมาณการกักเก็บคาร์บอนที่เพิ่มขึ้นระหว่างปี พ.ศ. 2544-2556 (13 ปี) มีค่าเท่ากับ 3.12 ตันต่อไร่ (เฉลี่ย 240.00 กิโลกรัมต่อไร่) ในปี 2556 มีปริมาณการกักเก็บคาร์บอนในมวลชีวภาพ เท่ากับ 7.11 ตันต่อไร่ (28.72 เปอร์เซ็นต์ ของระบบนิเวศ) และในดิน เท่ากับ 10.71 ตันต่อไร่ (43.27 เปอร์เซ็นต์) รวมเป็นปริมาณการสะสมในระบบนิเวศป่าไม้ เท่ากับ 17.82 ตันต่อไร่(111.38 ตันต่อเฮกแตร์)
แปลง ปมฮ-7 ในปี พ.ศ. 2544 พรรณไม้ในป่าแปลงนี้มีปริมาณการกักเก็บคาร์บอนในมวลชีวภาพทั้งหมด 4.52 ตันต่อไร่ โดยมีปริมาณการกักเก็บเพิ่มขึ้นทุกปี และในปี 2556 มีปริมาณเท่ากับ 7.69 ตันต่อไร่ ปริมาณการกักเก็บคาร์บอนที่เพิ่มขึ้นระหว่างปี พ.ศ. 2544-2556 (13 ปี) มีค่าเท่ากับ 3.17 ตันต่อไร่ (เฉลี่ย 243.85 กิโลกรัมต่อไร่ ) ในปี 2556 มีปริมาณการกักเก็บคาร์บอนในมวลชีวภาพ เท่ากับ 7.69 ตันต่อไร่ (28.44 เปอร์เซ็นต์ ของระบบนิเวศ) และในดิน เท่ากับ 10.71 ตันต่อไร่ (39.61 เปอร์เซ็นต์) รวมเป็นปริมาณการสะสมในระบบนิเวศป่าไม้ เท่ากับ 18.4 ตันต่อไร่ (115.0 ตันต่อเฮกแตร์)
แปลง ปมฮ-8 ปี พ.ศ. 2544 พรรณไม้ในป่าแปลงนี้มีปริมาณการกักเก็บคาร์บอนในมวลชีวภาพทั้งหมด 7.24 ตันต่อไร่ โดยมีปริมาณการกักเก็บเพิ่มขึ้นทุกปี และในปี 2556 มีปริมาณเท่ากับ 10.71 ตันต่อไร่ ปริมาณการกักเก็บคาร์บอนในมวลชีวภาพที่เพิ่มขึ้นระหว่างปี พ.ศ. 2544-2556 (13 ปี) มีค่าเท่ากับ 3.47 ตันต่อไร่ (เฉลี่ย 266.92 กิโลกรัมต่อไร่) ในปี 2556 มีปริมาณการกักเก็บคาร์บอนในมวลชีวภาพ เท่ากับ 10.71 ตันต่อไร่ (13.80 เปอร์เซ็นต์ ของระบบนิเวศ) และในดิน เท่ากับ 50.95 ตันต่อไร่ (65.66 เปอร์เซ็นต์) รวมเป็นปริมาณการสะสมในระบบนิเวศป่าไม้ เท่ากับ 61.66 ตันต่อไร่ (385.38 ตันต่อเฮกแตร์)
ปริมาณการกักเก็บคาร์บอนในระบบนิเวศป่าไม้พื้นที่ลุ่มน้ำที่ได้รับน้ำฝนอย่างเดียวของแปลงตัวอย่าง 3 แปลง มีค่าระหว่าง 17.82-67.66 ตันต่อไร่ (เฉลี่ย 32.46 ตันต่อไร่)
4.1.4 ป่าไม้ในลุ่มน้ำที่มีการสร้างอ่างเก็บน้ำและฝาย 
โครงสร้างประชากรเกี่ยวกับชนิดพันธุ์ไม้ที่ขึ้นอยู่และจำนวนชนิดมีความแตกต่างกันระหว่างป่าในพื้นที่ลุ่มน้ำที่มีการสร้างอ่างเก็บน้ำฝายของ 3 พื้นที่ แปลงที่ 1 เป็นป่าเบญจพรรณที่มีไม้สักเป็นพันธุ์ไม้เด่น แปลงที่ 2 เป็นป่าเต็งรังที่มีพันธุ์ไม้เด่น 3 ชนิดคือ แดง เต็งและพลวง และ แปลงที่ 3 เป็นป่าเต็งรัง ที่มีพันธุ์ไม้จากป่าเบญจพรรณขึ้นปะปน โดยเฉพาะไม้สัก ในช่วง 13 ปี ของการป้องกันรักษาป่านั้น พบว่า ชนิดพันธุ์ไม้ที่ขึ้นอยู่ในป่าเต็งรังมีการเปลี่ยนแปลงไปจากเดิมบ้าง มีการตายของประชากรพันธุ์ไม้เด่นหลายชนิด
แปลง ปมฮ-9  ในปี พ.ศ. 2544 สังคมพืชในป่าที่มีการสร้างอ่างเก็บน้ำและฝายมีปริมาณการกักเก็บคาร์บอนในมวลชีวภาพทั้งหมด 7.21 ตันต่อไร่ ปริมาณการกักเก็บได้เพิ่มขึ้นทุกปี และในปี 2556 มีปริมาณเท่ากับ 11.83 ตันต่อไร่ ปริมาณการกักเก็บคาร์บอนที่เพิ่มขึ้นระหว่างปี พ.ศ. 2544-2556 (13 ปี) มีค่าเท่ากับ 4.62 ตันต่อไร่ (เฉลี่ย 355.38 กิโลกรัมต่อไร่) ในปี พ.ศ. 2556 มีปริมาณการกักเก็บคาร์บอนในมวลชีวภาพทั้งหมด 11.83 ตันต่อไร่ และปริมาณการกักเก็บคาร์บอนในดินเท่ากับ 48.76 ตันต่อไร่ รวมเป็นการสะสมในระบบนิเวศป่าไม้ เท่ากับ 60.59 ตันต่อไร่ (378.7 ตันต่อเฮกแตร์)
แปลง ปมฮ-10 ในปี พ.ศ. 2544 สังคมพืชในป่าแปลงนี้มีปริมาณการกักเก็บคาร์บอนในมวลชีวภาพทั้งหมด 8.30 ตันต่อไร่ โดยมีปริมาณการกักเก็บเพิ่มขึ้นทุกปี และในปี 2556 มีปริมาณเท่ากับ 11.47 ตันต่อไร่ ปริมาณการกักเก็บคาร์บอนที่เพิ่มขึ้นระหว่างปี พ.ศ. 2544-2556 (13 ปี) มีค่าเท่ากับ 3.17 ตันต่อไร่ (เฉลี่ย 243.85 กิโลกรัมต่อไร่ ) ในปี พ.ศ. 2556 ปริมาณการกักเก็บคาร์บอนในมวลชีวภาพทั้งหมด 11.47 ตันต่อไร่ และปริมาณการกักเก็บคาร์บอนในดินเท่ากับ 10.71 ตันต่อไร่ รวมเป็นการสะสมในระบบนิเวศป่าไม้ เท่ากับ 22.18 ตันต่อไร่ (138.6 ตันต่อเฮกแตร์)
แปลง ปมฮ-11  ในปี พ.ศ. 2544 สังคมพืชในป่าแปลงนี้มีปริมาณการกักเก็บคาร์บอนในมวลชีวภาพทั้งหมด 7.30 ตันต่อไร่ โดยมีปริมาณการกักเก็บเพิ่มขึ้นทุกปี และในปี 2556 มีปริมาณเท่ากับ 13.22 ตันต่อไร่ ปริมาณการกักเก็บคาร์บอนในมวลชีวภาพที่เพิ่มขึ้นระหว่างปี พ.ศ. 2544-2556 (13 ปี) มีค่าเท่ากับ 5.92 ตันต่อไร่ (เฉลี่ย 455.38 กิโลกรัมต่อไร่) ในปี พ.ศ. 2556 มีปริมาณการกักเก็บคาร์บอนในมวลชีวภาพทั้งหมด 13.22 ตันต่อไร่ และปริมาณการกักเก็บคาร์บอนในดินเท่ากับ 10.71 ตันต่อไร่ รวมเป็นการสะสมในระบบนิเวศป่าไม้ เท่ากับ 23.93 ตันต่อไร่ (149.6 ตันต่อเฮกแตร์)
4.1.5 ป่าไม้ในพื้นที่นอกศูนย์ฯ 
แปลง A  ปี พ.ศ. 2544 พรรณไม้ในป่าบริเวณนอกศูนย์ฯ มีปริมาณการกักเก็บคาร์บอนในมวลชีวภาพทั้งหมด 4.68 ตันต่อไร่ ปริมาณการกักเก็บได้เพิ่มขึ้นทุกปี และในปี 2556 มีปริมาณเท่ากับ 10.00 ตันต่อไร่ ปริมาณการกักเก็บคาร์บอนที่เพิ่มขึ้นระหว่างปี พ.ศ. 2544-2556 (13 ปี) มีค่าเท่ากับ 5.32 ตันต่อไร่ (เฉลี่ย 443.24 กิโลกรัมต่อไร่) ในปี พ.ศ. 2556 ป่าบริเวณนอกศูนย์ฯ มีปริมาณการกักเก็บคาร์บอนในมวลชีวภาพทั้งหมด 10.00 ตันต่อไร่ และปริมาณการกักเก็บคาร์บอนในดินมีค่า เท่ากับ 54.12 ตันต่อไร่ รวมเป็นการสะสมในระบบนิเวศป่าไม้ เท่ากับ 64.12 ตันต่อไร่ (700.75 ตันต่อเฮกแตร์)
แปลง B ในปี พ.ศ. 2544 พรรณไม้ในป่าแปลงนี้มีปริมาณการกักเก็บคาร์บอนในมวลชีวภาพทั้งหมด 5.57 ตันต่อไร่ โดยมีปริมาณการกักเก็บเพิ่มขึ้นทุกปี และในปี 2556 มีปริมาณเท่ากับ 11.27 ตันต่อไร่ ปริมาณการกักเก็บคาร์บอนที่เพิ่มขึ้นระหว่างปี พ.ศ. 2544-2556 (13 ปี) มีค่าเท่ากับ 5.7 ตันต่อไร่ (เฉลี่ย 438.46 กิโลกรัมต่อไร่) ในปี พ.ศ. 2556 ป่าแปลงนี้มีปริมาณการกักเก็บคาร์บอนในมวลชีวภาพทั้งหมด 11.27 ตันต่อไร่ และปริมาณการกักเก็บคาร์บอนในดินมีค่า เท่ากับ 54.12 ตันต่อไร่ รวมเป็นการสะสมในระบบนิเวศป่าไม้ เท่ากับ 65.39 ตันต่อไร่ (408.66 ตันต่อเฮกแตร์)
แปลง C ในปี พ.ศ. 2549 พรรณไม้ในป่าแปลงนี้มีปริมาณการกักเก็บคาร์บอนในมวลชีวภาพทั้งหมด 7.10 ตันต่อไร่ โดยมีปริมาณการกักเก็บเพิ่มขึ้นทุกปี และในปี 2556 มีปริมาณเท่ากับ 9.34 ตันต่อไร่ ปริมาณการกักเก็บคาร์บอนในมวลชีวภาพที่เพิ่มขึ้นระหว่างปี พ.ศ. 2549-2556 (8 ปี) มีค่าเท่ากับ 2.24 ตันต่อไร่ (เฉลี่ย 319.85 กิโลกรัมต่อไร่ ) ในปี พ.ศ. 2556 ป่าแปลงนี้มีปริมาณการกักเก็บคาร์บอนในมวลชีวภาพทั้งหมด 9.34 ตันต่อไร่ และปริมาณการกักเก็บคาร์บอนในดินมีค่า เท่ากับ 54.12 ตันต่อไร่ รวมเป็นการสะสมในระบบนิเวศป่าไม้ เท่ากับ 63.46 ตันต่อไร่ (396.62 ตันต่อเฮกแตร์)
แปลง D ในปี พ.ศ. 2549 พรรณไม้ในป่าแปลงนี้มีปริมาณการกักเก็บคาร์บอนในมวลชีวภาพทั้งหมด 8.45 ตันต่อไร่ โดยมีปริมาณการกักเก็บเพิ่มขึ้นทุกปี และในปี 2556 มีปริมาณเท่ากับ 10.84 ตันต่อไร่ ปริมาณการกักเก็บคาร์บอนในมวลชีวภาพที่เพิ่มขึ้นระหว่างปี พ.ศ. 2549-2556 (8 ปี) มีค่าเท่ากับ 2.39 ตันต่อไร่ (เฉลี่ย 342.64 กิโลกรัมต่อไร่ ) ในปี พ.ศ. 2556 ป่าแปลงนี้มีปริมาณการกักเก็บคาร์บอนในมวลชีวภาพทั้งหมด 10.84 ตันต่อไร่ และปริมาณการกักเก็บคาร์บอนในดินมีค่า เท่ากับ 54.12 ตันต่อไร่ รวมเป็นการสะสมในระบบนิเวศป่าไม้ เท่ากับ 64.96 ตันต่อไร่ (406 ตันต่อเฮกแตร์)
แปลง E ในปี พ.ศ. 2549 พรรณไม้ในป่าแปลงนี้มีปริมาณการกักเก็บคาร์บอนในมวลชีวภาพทั้งหมด 6.77 ตันต่อไร่ โดยมีปริมาณการกักเก็บเพิ่มขึ้นทุกปี และในปี 2556 มีปริมาณเท่ากับ 9.05 ตันต่อไร่ ปริมาณการกักเก็บคาร์บอนในมวลชีวภาพที่เพิ่มขึ้นระหว่างปี พ.ศ. 2549-2556 (8 ปี) มีค่าเท่ากับ 2.28 ตันต่อไร่ (เฉลี่ย 325.56 กิโลกรัมต่อไร่) ในปี พ.ศ. 2556 ป่าแปลงนี้มีปริมาณการกักเก็บคาร์บอนในมวลชีวภาพทั้งหมด 9.05 ตันต่อไร่ และปริมาณการกักเก็บคาร์บอนในดินมีค่า เท่ากับ 54.12 ตันต่อไร่ รวมเป็นการสะสมในระบบนิเวศป่าไม้ เท่ากับ 63.17 ตันต่อไร่ (394.81 ตันต่อเฮกแตร์)

การวิจัยเกี่ยวกับการประเมินการฟื้นสภาพความอุดมสมบูรณ์ของระบบนิเวศป่าไม้ โดยการสำรวจความหลากหลายของชนิดพันธุ์ไม้ ดิน ลุ่มน้ำและบทบาทที่มีต่อการดูดซับสะสมคาร์บอนและธาตุอาหารที่ช่วยลดสภาวะโลกร้อน บริเวณศูนย์ศึกษาการพัฒนาห้วยฮ่องไคร้อันเนื่องมาจากพระราชดำริ จังหวัดเชียงใหม่ ได้ดำเนินการตั้งแต่เดือนตุลาคม พ.ศ. 2553 ถึงธันวาคม พ.ศ. 2554 รวมระยะเวลา 1 ปี 3 เดือน เพื่อเป็นข้อมูลพื้นฐานของศูนย์ศึกษาการพัฒนาห้วยฮ่องไคร้ฯ  ได้จากการวางแปลงสุ่มตัวอย่างสำรวจสังคมพืช ขนาด 40x40 เมตร จำนวน 43 แปลง  โดยแบ่งพื้นที่ออกเป็น 3 บริเวณคือ พื้นที่หินทราย หินดินดานและหินภูเขาไฟ ทำการศึกษาความหลากหลายของชนิดพันธุ์ไม้ มวลชีวภาพป่าไม้ ลักษณะดิน ปริมาณการกักเก็บคาร์บอนและธาตุอาหาร การกักเก็บน้ำในมวลชีวภาพในป่าเต็งรังและป่าเบญจพรรณ ศึกษาลักษณะดินโดยการขุดดินทั้งหมด 12 หลุม จนถึงระดับความลึก 1-2 เมตร 
ป่าไม้ในศูนย์ศึกษาการพัฒนาห้วยฮ่องไคร้อันเนื่องมาจากพระราชดำริเป็นพื้นที่ป่าสงวนแห่งชาติ ก่อนที่จะมีการจัดตั้งศูนย์ศึกษาการพัฒนาห้วยฮ่องไคร้ฯ  นั้นสภาพป่าเป็นป่ารุ่นสองที่มีความอุดมสมบูรณ์ต่ำ ภายหลังการจัดตั้งศูนย์ฯ ป่าไม้มีการฟื้นสภาพความอุดมสมบูรณ์ขึ้นนับตั้งแต่ปี พ.ศ. 2527 เป็นต้นมา ซึ่งเป็นผลมากจากการจัดการป่าไม้ตามแนวพระราชดำริ ได้แก่ การป้องกันการลักลอบตัดฟันไม้ การป้องกันไฟ การสร้างอ่างเก็บน้ำ การสร้างฝายและบางพื้นที่มีการให้น้ำแก่ป่าไม้ นอกจากนี้ยังมีการปลูกพันธุ์ไม้ชนิดต่างๆ เสริมป่า ได้แก่ สนสามใบ นนทรี เป็นต้นป่าไม้ในศูนย์ศึกษาการพัฒนาห้วยฮ่องไคร้ฯ แบ่งออกเป็น 2 ชนิด คือ ป่าเต็งรังและเบญจพรรณ  พบว่า ป่าเต็งรังสามารถแบ่งออกเป็นหลายสังคมพืชย่อย โดยพิจารณาจากพันธุ์ไม้เด่น นอกจากนี้ยังมีความผันแปรไปตามพื้นที่  สภาพภูมิประเทศและหินต้นกำเนิดดินเป็นปัจจัยสำคัญที่มีอิทธิพลต่อชนิดพันธุ์ไม้เด่น ชนิดพันธุ์ไม้ที่ขึ้นอยู่ร่วมกันในป่า จำนวนชนิดพันธุ์ อัตราการเจริญเติบโตของพันธุ์ไม้และและสภาพความอุดมสมบูรณ์ของป่าไม้  ในป่าเบญจพรรณก็มีความผันแปรของสังคมพืชเช่นกัน บางพื้นที่เป็นป่าเบญจพรรณที่มีไผ่ซางขึ้นหนาแน่น บางพื้นที่มีไผ่บงขึ้นปะปน แต่บางพื้นที่ไม่มีไผ่
ในการวิเคราะห์ข้อมูลได้จำแนกป่าเต็งรังออกเป็น 2 พื้นที่ คือ พื้นที่หินทรายและหินภูเขาไฟ สำหรับป่าเบญจพรรณนั้นได้จำแนกออกเป็นป่าเบญจพรรณพื้นที่หินทรายและพื้นที่หินดินดานจำนวนชนิดพันธุ์ไม้และความหลากหลายของชนิดพันธุ์ไม้มีความแตกต่างกันระหว่างสังคมพืชป่าไม้ ป่าเบญจพรรณพื้นที่หินทรายมีความหลากหลายของชนิดพันธุ์ไม้มากที่สุด คือ 127 ชนิด ใน 100 สกุล 45 วงศ์ รองลงมาคือ ป่าเบญจพรรณพื้นที่หินดินดาน พบ 124 ชนิด ใน 94 สกุล 44 วงศ์ ป่าเต็งรังพื้นที่หินภูเขาไฟ ซึ่งมีไม้เต็งและรังเป็นพันธุ์ไม้เด่น พบพันธุ์ไม้ 93 ชนิด ใน 70 สกุล 35 วงศ์ ป่าเต็งรังพื้นที่หินทราย Site 2 ที่มีไม้พลวงเด่น พบพันธุ์ไม้ 66 ชนิด ใน 57 สกุล 35 วงศ์ และป่าเต็งรังพื้นที่หินทราย Site 1 ที่มีไม้เหียงเด่น พบพันธุ์ไม้น้อยกว่า คือ 60 ชนิด ใน 40 สกุล 25 วงศ์ ตามลำดับ ป่าเบญจพรรณพื้นที่หินทรายมีไม้กระบกเป็นพันธุ์ไม้เด่น ขณะที่พื้นที่หินดินดานมีไม้สักเป็นพันธุ์ไม้เด่น
ดัชนีความหลากหลายของชนิดพันธุ์ไม้เป็นค่าที่ใช้เปรียบเทียบความหลากชนิดพันธุ์ไม้ในป่าระหว่างพื้นที่ต่างๆ โดยใช้ Shannon-Wiener Index (SWI) พบว่า ป่าเบญจพรรณพื้นที่หินทรายมีค่ามากที่สุด เท่ากับ 5.65 ซึ่งมีค่าใกล้เคียงกับป่าเบญจพรรณพื้นที่หินดินดาน (5.64) รองลงมาคือ ป่าเต็งรังพื้นที่หินภูเขาไฟ (4.33) และป่าเต็งรังที่มีไม้เหียงเด่นมีค่าน้อยที่สุด (3.85)
ป่าเต็งรังพื้นที่หินทรายที่มีไม้พลวงเป็นไม้เด่นมีความหนาแน่นของต้นไม้มากที่สุด (986 ต้นต่อไร่) แยกเป็นต้นไม้ที่มีขนาดเส้นรอบวงลำต้น <25, 25-50, 50-75, 75-100 และ >100 เซนติเมตร จำนวน 777, 143, 50, 10 และ 6 ต้น ตามลำดับ รองลงมาคือ ป่าเบญจพรรณพื้นที่หินทราย ป่าเต็งรังที่มีไม้เหียงเด่นพื้นที่หินทราย ป่าเต็งรังพื้นที่หินภูเขาไฟและป่าเบญจพรรณพื้นที่หินดินดาน (631, 544, 430 และ 398 ต้นต่อไร่ ตามลำดับ)
ดินป่าเต็งรังพื้นที่หินทรายที่มีไม้เหียงเด่นเป็นดินตื้นมาก มีกรวดและก้อนหินในชั้นดินมาก บางพื้นที่มีหินโผล่ ปฏิกิริยาดินเป็นกรดจัดมาก มีค่า pH ผันแปรระหว่าง 4.23-5.05 และจัดอยู่ใน Order Ultisols ดินป่าเต็งรังที่มีไม้พลวงเด่นเป็นดินลึกปานกลาง มีปริมาณกรวดปานกลาง การสะสมดินเหนียวในดินล่างค่อนข้างมากและปฏิกิริยาเกือบเป็นกลาง มีค่า pH ผันแปรระหว่าง 6.58-6.74 จัดเป็นดินใน Order Alfisols ดินป่าเบญจพรรณพื้นที่หินทรายเป็นดินลึก มีการสะสมของดินเหนียวในดินล่างและปฏิกิริยาเป็นกรดจัดมาก มีค่า pH ผันแปรระหว่าง 4.41-5.58 และจัดอยู่ใน Order Ultisols
ดินป่าเบญจพรรณพื้นที่หินดินดาน Site 1 เป็นดินลึก มีการสะสมดินเหนียวในดินล่าง ปฏิกิริยาดินบนที่ความลึก 0-40 เซนติเมตร เป็นกรดจัดถึงกรดปานกลางถึงกรดจัดมาก มีค่า pH ผันแปรระหว่าง 4.51-5.57 ดินล่างมีค่า pH เท่ากับ 6.3-6.57  ซึ่งเป็นกรดเล็กน้อย จัดอยู่ใน Order Ultisols  ดินใน Site 2 เป็นดินตื้นมาก มีดินเหนียวสะสมในดินล่างเล็กน้อย ปฏิกิริยาดินเป็นกรดปานกลาง มีค่า pH ผันแปรระหว่าง 5.57-6.00 จัดเป็นดินใน Order Inceptisols  ดินใน Site 3 เป็นดินลึก  มีดินเหนียวสะสมมากตลอดความลึก ปฏิกิริยาเป็นกรดเล็กน้อย มีค่า pH ผันแปรระหว่าง 6.26-6.58 จัดอยู่ใน Order Alfisols
ดินป่าเต็งรังพื้นที่หินภูเขาไฟ Site 1 ตื้นมากและมีหินโผล่อยู่ทั่วไป มีปริมาณดินเหนียวในชั้นดินอยู่บ้าง ปฏิกิริยาเป็นกรดเล็กน้อย มีค่า pH ผันแปรระหว่าง 5.96-6.75 จัดเป็นดินใน Order Entisols ดินใน Site 2 ตื้นมากและมีหินโผล่ มีดินเหนียวสะสมในชั้นดินบ้าง ปฏิกิริยาเป็นกรดเล็กน้อยถึงปานกลาง มีค่า pH ผันแปรระหว่าง 5.46-6.57 จัดเป็นดิน Order Entisols ดินใน Site 3 ลึกมาก มีดินเหนียวสะสมมากตลอดชั้นความลึก 2 เมตร และมีสีแดงตลอดชั้นดิน ปฏิกิริยาเป็นกรดเล็กน้อยถึงเป็นกลาง มีค่า pH ผันแปรระหว่าง 5.71-6.92 และเป็นดินใน Order Oxisols
พื้นที่หน้าตัดลำต้นรวมของพันธุ์ไม้เกี่ยวข้องกับผลผลิตทางชีวภาพของป่าไม้ พบว่า ป่าเต็งรังที่มีไม้พลวงเด่นมีค่ามากที่สุด คือ 4.80 ตารางเมตรต่อไร่ (30.0 ตารางเมตรต่อเฮกแตร์) รองลงมาคือ ป่าเบญจพรรณพื้นที่หินทราย ป่าเต็งรังที่มีไม้เหียงเด่น ป่าเบญจพรรณพื้นที่หินดินดานและป่าเต็งรังพื้นที่หินภูเขาไฟ เท่ากับ 3.83 (23.94 ตารางเมตรต่อเฮกแตร์), 3.17 (19.81 ตารางเมตรต่อเฮกแตร์), 3.11 (19.44 ตารางเมตรต่อเฮกแตร์) และ 2.90 ตารางเมตรต่อไร่ (18.13 ตารางเมตรต่อเฮกแตร์) ตามลำดับ
การประเมินสภาพความอุดมสมบูรณ์ของป่าไม้ได้จากการคำนวณดัชนีบ่งชี้สภาพป่า (FCI) พบว่า ป่าเบญจพรรณพื้นที่หินดินดานมีค่าเฉลี่ยมากที่สุด เท่ากับ 94.47 รองลงมาคือ ป่าเบญจพรรณพื้นที่หินทราย ป่าเต็งรังพื้นที่หินภูเขาไฟ ป่าเต็งรังที่มีไม้เหียงเด่นพื้นที่หินทราย ป่าเต็งรังที่มีไม้พลวงเด่นพื้นที่หินทราย โดยมีค่าเฉลี่ยเท่ากับ 76.93, 48.17, 41.01 และ 35.86 ตามลำดับ 
ปริมาณมวลชีวภาพของพรรณไม้ในป่าเบญจพรรณพื้นที่หินทรายมีค่ามากที่สุด (31.33 ตันต่อไร่) รองลงมาคือ ป่าเบญจพรรณพื้นที่หินดินดาน ป่าเต็งรังที่มีไม้พลวงเด่น ป่าเต็งรังพื้นที่หินภูเขาไฟและป่าเต็งรังที่มีไม้เหียงเด่น (28.35, 23.26, 14.45 และ 13.54 ตันต่อไร่) ปริมาณคาร์บอนที่ถูกกักเก็บในมวลชีวภาพของป่าเบญจพรรณพื้นที่หินทรายมีมากที่สุด (15.45 ตันต่อไร่) รองลงมา คือ ป่าเบญจพรรณพื้นที่หินดินดาน (13.98 ตันต่อไร่) ป่าเต็งรังที่มีไม้พลวงเด่น (11.49 ตันต่อไร่) ป่าเต็งรังพื้นที่หินภูเขาไฟ (7.14 ตันต่อไร่) และป่าเต็งรังที่มีไม้เหียงเด่น (6.69 ตันต่อไร่) ปริมาณคาร์บอนในดินป่าเต็งรังที่มีไม้พลวงเด่นมีมากที่สุด (18.46 ตันต่อไร่) รองลงมาคือ ป่าเบญจพรรณพื้นที่หินดินดาน ป่าเต็งรังพื้นที่หินภูเขาไฟ ป่าเบญจพรรณพื้นที่หินทรายและป่าเต็งรังที่มีไม้เหียงเด่น (15.58, 9.99, 7.17 และ 3.04 ตันต่อไร่) ปริมาณคาร์บอนทั้งหมดในระบบนิเวศป่าเบญจพรรณพื้นที่หินทรายมีมากที่สุด (23.42 ตันต่อไร่) รองลงมา คือ ป่าเบญจพรรณพื้นที่หินดินดาน ป่าเต็งรังที่มีไม้พลวงเด่น ป่าเต็งรังพื้นที่หินภูเขาไฟและป่าเต็งรังที่มีไม้เหียงเด่น (23.02, 22.20, 12.93 และ 8.45 ตันต่อไร่)
ปริมาณไนโตรเจนในมวลชีวภาพมีค่ามากที่สุดในป่าเบญจพรรณพื้นที่หินทราย (146.10 กิโลกรัมต่อไร่) รองลงมา คือ ป่าเบญจพรรณพื้นที่หินดินดาน (131.79 กิโลกรัมต่อไร่) ป่าเต็งรังที่มีไม่พลวงเด่น (106.30 กิโลกรัมต่อไร่) ป่าเต็งรังพื้นที่หินภูเขาไฟ (66.06 กิโลกรัมต่อไร่) และ ป่าเต็งรังที่มีไม้เหียงเด่น (62.18 กิโลกรัมต่อไร่) ตามลำดับ ในดินมีมากที่สุดในพื้นที่ป่าเต็งรังที่มีไม้พลวง (1,316.56 กิโลกรัมต่อไร่) รองลงมา คือ ป่าเบญจพรรณพื้นที่หินทราย (1,161.57 กิโลกรัมต่อไร่) ป่าเบญจพรรณพื้นที่หินดินดาน (745.51 กิโลกรัมต่อไร่) ป่าเต็งรังที่มีไม้เหียงเด่น (314.18 กิโลกรัมต่อไร่) และ ป่าเต็งรังพื้นที่หินภูเขาไฟ (281.10 กิโลกรัมต่อไร่) ปริมาณไนโตรเจนในระบบนิเวศมีมากที่สุดในป่าเต็งรังที่มีไม้พลวงเด่น เท่ากับ 1,422.86 กิโลกรัมต่อไร่ รองลงมา คือ ป่าเบญจพรรณพื้นที่หินทราย ป่าเบญจพรรณพื้นที่หินดินดาน ป่าเต็งรังที่มีไม้เหียงเด่นและป่าเต็งรังพื้นที่หินภูเขาไฟ ตามลำดับ
ปริมาณฟอสฟอรัสในมวลชีวภาพมีค่ามากที่สุดในป่าเบญจพรรณพื้นที่หินทราย (17.05 กิโลกรัมต่อไร่) รองลงมา คือ ป่าเบญจพรรณพื้นที่หินดินดาน ป่าเต็งรังที่มีไม้พลวง ป่าเต็งรังพื้นที่หินภูเขาไฟและป่าเต็งรังที่มีไม้เหียงเด่น (15.24, 12.57, 7.82 และ 7.24 กิโลกรัมต่อไร่ ตามลำดับ) ปริมาณที่สกัดได้ในดินมีมากที่สุดในป่าเบญจพรรณพื้นที่หินดินดาน (55.52 กิโลกรัมต่อไร่) รองลงมา คือ พื้นที่ป่าเบญจพรรณพื้นที่หินทราย (51.02 กิโลกรัมต่อไร่) ป่าเต็งรังที่มีไม้พลวงเด่น (49.79 กิโลกรัมต่อไร่) ป่าเต็งรังพื้นที่หินภูเขาไฟ (21.22 กิโลกรัมต่อไร่) และป่าเต็งรังที่มีไม้เหียงเด่น (2.75 กิโลกรัมต่อไร่)
ปริมาณโพแทสเซียมในมวลชีวภาพมีค่ามากที่สุดในป่าเบญจพรรณพื้นที่หินทราย (73.14 กิโลกรัมต่อไร่) รองลงมาคือ ป่าเบญจพรรณพื้นที่หินดินดาน (65.85 กิโลกรัมต่อไร่) ป่าเต็งรังที่มีไม้พลวงเด่น (52.74 กิโลกรัมต่อไร่) ป่าเต็งรังพื้นที่หินภูเขาไฟ (32.78 กิโลกรัมต่อไร่) และ ป่าเต็งรังที่มีไม้เหียงเด่น (30.79 กิโลกรัมต่อไร่) ตามลำดับ ปริมาณที่สกัดได้ในดิน มีมากที่สุดในป่าเบญจพรรณพื้นที่หินทราย (6,812.67 กิโลกรัมต่อไร่)  รองลงมาคือ ป่าเบญจพรรณพื้นที่หินดินดาน (4,608.21 กิโลกรัมต่อไร่)  ป่าเต็งรังที่มีไม้พลวงเด่น (3,832.43 กิโลกรัมต่อไร่)  ป่าเต็งรังพื้นที่หินภูเขาไฟ (2,585.25 กิโลกรัมต่อไร่)  และป่าเต็งรังที่มีไม้เหียงเด่น (213.06 กิโลกรัมต่อไร่)
ปริมาณแคลเซียมในมวลชีวภาพมีค่ามากที่สุดในป่าเบญจพรรณพื้นที่หินทราย (286.98 กิโลกรัมต่อไร่) รองลงมาคือ ป่าเบญจพรรณพื้นที่หินดินดาน ป่าเต็งรังที่มีไม้พลวงเด่น ป่าเต็งรังพื้นที่หินภูเขาไฟและป่าเต็งรังที่มีไม้เหียงเด่น (257.82, 207.97, 129.26 และ 120.59 กิโลกรัมต่อไร่) ปริมาณที่สกัดได้ในดินมีมากที่สุดในป่าเบญจพรรณพื้นที่หินดินดาน (24,888.32 กิโลกรัมต่อไร่) รองลงมา คือ ป่าเต็งรังพื้นที่หินภูเขาไฟ (3,777.72 กิโลกรัมต่อไร่) ป่าเบญจพรรณพื้นที่หินทราย (2,974.04 กิโลกรัมต่อไร่) ป่าเต็งรังที่มีไม้พลวงเด่นพื้นที่หินทราย (1,755.30 กิโลกรัมต่อไร่) และป่าเต็งรังที่ไม้เหียงเด่น (268.71 กิโลกรัมต่อไร่)
ปริมาณแมกนีเซียมในมวลชีวภาพมีมากที่สุดในป่าเบญจพรรณพื้นที่หินทราย (44.06 กิโลกรัมต่อไร่) รองลงมา คือ ป่าเบญจพรรณพื้นที่หินดินดาน (39.30 กิโลกรัมต่อไร่) ป่าเต็งรังที่มีไม้พลวงเด่น (31.78 กิโลกรัมต่อไร่) และป่าเต็งรังที่มีไม้เหียงเด่น (18.47 กิโลกรัมต่อไร่) ปริมาณที่สกัดได้ในดินมีมากที่สุดในป่าเบญจพรรณพื้นที่หินดินดาน (7,757.68 กิโลกรัมต่อไร่) รองลงมา คือ ป่าเต็งรังที่มีไม้พลวงเด่น (2,479.60 กิโลกรัมต่อไร่) ป่าเบญจพรรณพื้นที่หินทราย (2,234.19 กิโลกรัมต่อไร่) ป่าเต็งรังพื้นที่หินภูเขาไฟ (941.26 กิโลกรัมต่อไร่) และป่าเต็งรังที่มีไม้เหียงเด่น (24.07 กิโลกรัมต่อไร่)
ปริมาณน้ำที่ถูกกักเก็บไว้ในมวลชีวภาพป่าไม้ในเดือนตุลาคม พ.ศ. 2554 มีปริมาณมากที่สุดในพื้นที่ป่าเบญจพรรณพื้นที่หินทราย (15.04 ลูกบาศก์เมตรต่อไร่) รองลงมาคือ ป่าเบญจพรรณพื้นที่หินดินดาน (12.79 ลูกบาศก์เมตรต่อไร่) ป่าเต็งรังที่มีไม้พลวงเด่น (11.17 ลูกบาศก์เมตรต่อไร่) ป่าเต็งรังพื้นที่หินภูเขาไฟ (6.83 ลูกบาศก์เมตรต่อไร่) และ ป่าเต็งรังที่มีไม้เหียงเด่น (6.79 ลูกบาศก์เมตรต่อไร่) ตามลำดับ 
4.2  ลักษณะอากาศ
การศึกษาการเปลี่ยนแปลงปริมาณความชื้นสัมพัทธ์ในพื้นที่ลุ่มน้ำห้วยฮ่องไคร้ที่ได้รับการพัฒนาตามแนวพระราชดำริซึ่งเป็นบทบาทหน้าที่ด้านอุตุนิยมวิทยาของลุ่มน้ำห้วยฮ่องไคร้ ได้ดำเนินการในพื้นที่ศูนย์ศึกษาการพัฒนาห้วยฮ่องไคร้ จังหวัดเชียงใหม่ ระหว่างปี พ.ศ. 2528 ถึง 2556 โดยการศึกษาวิเคราะห์ลักษณะทางอุตุนิยมวิทยาของพื้นที่ศึกษา ที่ได้รับการพัฒนาตามแนวพระราชดำริ ทำการเก็บข้อมูลลักษณะอากาศด้วยเครื่องมือวัดอากาศที่เวลา 08.00 น. จากการศึกษาพบว่า ลักษณะอากาศในพื้นที่ศึกษามีความผันแปรตามฤดูกาล ความชื้นสัมพัทธ์ในช่วงฤดูแล้ง ได้แก่ เดือนมกราคมถึงเมษายนและธันวาคมของทุกปีมีแนวโน้มเพิ่มขึ้น

4.2.1  อุณหภูมิ

ภาพที่.4.1.กราฟแสดงอุณหภูมิสูงสุดเฉลี่ยปี พ.ศ.2528-2556

ภาพที่ 4.2 กราฟแสดงอุณหภูมิต่ำสุดเฉลี่ยปี พ.ศ. 2528-2556

ภาพที่ 4.3 กราฟแสดงอุณหภูมิเฉลี่ยที่เวลา 08.00 นาฬิกา เฉลี่ยปี พ.ศ. 2528-2556

4.2.2  ความชื้นสัมพัทธ์
การเปลี่ยนแปลงปริมาณความชื้นสัมพัทธ์ในพื้นที่ลุ่มน้ำห้วยฮ่องไคร้ที่ได้รับการพัฒนาตามแนวพระราชดำริ พบว่า ปริมาณความชื้นสัมพัทธ์ในช่วงฤดูแล้งของทุกปีมีแนวโน้มเพิ่มขึ้นจากระยะเริ่มต้นโครงการพัฒนาป่าไม้ตามแนวพระราชดำริ กล่าวคือ ปริมาณความชื้นสัมพัทธ์เฉลี่ยในช่วงปี พ.ศ. 2528-2535 เท่ากับ 50.8-84.0 เปอร์เซ็นต์ ในช่วงปี พ.ศ. 2536-2545 เท่ากับ 66.1-89.9 เปอร์เซ็นต์ และในช่วงปี พ.ศ. 2546-2556 เท่ากับ 80.5-93.1 เปอร์เซ็นต์ ซึ่งเป็นผลมาจากพื้นที่ป่าไม้มีการพัฒนาตัวขึ้น ปริมาณความชื้นสัมพัทธ์เพิ่มขึ้นอย่างมีนัยสำคัญทางสถิติ เมื่อพิจารณาจากสมการสมดุลของน้ำจะเห็นได้ว่า ปริมาณความชื้นสัมพัทธ์ในลุ่มน้ำห้วยฮ่องไคร้ที่เพิ่มขึ้นจะส่งผลทำให้ปริมาณการคายระเหยน้ำของระบบนิเวศลุ่มน้ำห้วยฮ่องไคร้มีปริมาณลดลง และนั่นย่อมส่งผลทำให้ปริมาณน้ำไหลในลำธารเพิ่มสูงขึ้นอันเป็นปฏิภาคผกผันกับค่าการคายระเหยน้ำ อย่างไรก็ตาม ยังมีความจำเป็นอย่างยิ่งที่จะต้องทำการศึกษาอิทธิพลของปัจจัยอื่นๆ ประกอบอย่างละเอียด เพื่อให้ได้เทคโนโลยีที่เหมาะสมสำหรับพื้นที่ลุ่มน้ำนั้นๆ อันที่จะใช้เป็นเครื่องมือสำคัญในการบริหารจัดการลุ่มน้ำได้อย่างมีประสิทธิภาพต่อไป
ข้อมูลสภาพอากาศในพื้นที่ลุ่มน้ำห้วยฮ่องไคร้ เฉลี่ยในคาบ 29 ปี (พ.ศ. 2528-2556) แสดงไว้ในตารางที่ 4.1 ลักษณะอากาศที่มีการเปลี่ยนแปลงอย่างมีนัยสำคัญทางสถิติ ได้แก่ ความชื้นสัมพัทธ์ของอากาศ  เป็นความชื้นสัมพัทธ์ของอากาศ ณ เวลา 08.00 น. ในช่วงฤดูแล้ง (ระยะเวลาตั้งแต่ เดือน มกราคม-เมษายน และ ธันวาคม) ในพื้นที่ลุ่มน้ำห้วยฮ่องไคร้ ในปี 2556 มีปริมาณสูงกว่าค่าเฉลี่ยในคาบ 29 ปี (พ.ศ. 2528-2556) ตั้งแต่ 10-18 เปอร์เซ็นต์ (ภาพที่ 4.4)

4.2.3 การระเหยของน้ำ
ปริมาณการคายระเหยของน้ำในพื้นที่ศูนย์ศึกษาการพัฒนาห้วยฮ่องไคร้เฉลี่ยตั้งแต่ปี พ.ศ. 2528 ถึง 2556 พบว่า ปริมาณการคายระเหยมากในช่วงเดือนกุมภาพันธ์ ถึง มิถุนายน ดังแสดงในภาพที่ 4.5

ภาพที่ 4.5 กราฟแสดงปริมาณการระเหยของน้ำ เฉลี่ยปี พ.ศ. 2528-2556

4.2.4 ปริมาณน้ำฝน
จากการวิเคราะห์ค่าเฉลี่ยปริมาณน้ำฝนโดยเทคนิค Thiessen Polygon Method ทำการวิเคราะห์ค่าเฉลี่ยปริมาณน้ำฝนที่ตกในลุ่มน้ำห้วยฮ่องไคร้มี 1320.6 มิลลิเมตร โดยเฉลี่ย 29 ปี
ตารางที่ 4.1  ข้อมูลสภาพอากาศในพื้นที่ลุ่มน้ำห้วยฮ่องไคร้ จังหวัดเชียงใหม่ ค่าเฉลี่ยตั้งแต่ ปี พ.ศ. 2528-2556